Hükümet, yeni vergi paketiyle çok uluslu ve yerli şirketlerin yanı sıra bireyler tarafından ödenen vergilerin artırılmasına yönelik kapsamlı bir çalışma yapıyor. Yeni vergi paketiyle Türkiye’nin gayrisafi yurtiçi hasılasının yaklaşık yüzde 0,7’sine karşılık gelen ek gelir kaynağı yaratılması hedefleniyor.
Vergi paketiyle ilgili yasa teklifinin bayram tatili sonrasında Meclis’e sunulması ve TBMM yaz tatiline girmeden evvel de maddeleştirilmesi hedefleniyor. Taslakta yer alan düzenlemelerle en az 226 milyar TL’lik bir ek gelir imkanı yaratılması öngörülüyor.
Taslak 1999 yılındaki iki sarsıntıdan sonra hayata geçirilen vergi düzenlemesinden sonra bugüne kadarki en kapsamlı mali revizyonlardan biri olarak dikkat çekiyor.
Bloomberg’in yasa teklifi ile ilgili çalışmalar hakkında direkt bilgi sahibi olan yetkililerden edindiği bilgiye nazaran, taslak etabındaki çalışmayla ilgili son düzenlemeler salı akşamı Cumhurbaşkanlığı’nda yapıldı.
ÇOK ULUSLU ŞİRKETLERE VERGİ
Taslağa nazaran, OECD ve BEPS projesi kapsamında Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu yaklaşık 140 ülke tarafından onaylanan mutabakat metnine nazaran yıllık konsolide hasılatı 750 milyon euro eşiğini aşan çok uluslu işletme kümelerinin düşük vergileme yapılan ülkelerdeki şube, iştirak ve işyerlerinin minimum bir tamamlayıcı vergilemeye tabi tutulması kararından hareketle bu şirketlere ek vergi getirilmesi öngörülüyor.
Bu kapsamda faaliyet gösterilen her bir ülke bazında belirlenen efektif vergi oranı yüzde 15’in altında olduğunda, o ülkede doğan karlara tamamlayıcı bir vergi uygulanacak. 2024 gelirlerine uygulanmak üzere ve 2025 yılında verilecek başka bir beyanname ile yürürlüğe girmesi öngörülen düzenlemeyle varsayımı 40 milyar TL gelir tesiri bekleniyor.
GYO’LARA ÇIKAR ÜZERİNDEN VERGİ
Tasarıya nazaran Gayrimenkul Yatırım İştirakleri ve Gayrimenkul Yatırım Fonları’nın gayrimenkullerden elde edilen çıkarlar münasebetiyle minimum kurumlar vergisi ödenmesi öngörülüyor.
Mevcut kurumlar vergisi maddesine nazaran, yatırım fon ve iştiraklerinin karlarının tamamı kurumlar vergisinden istisna.
Düzenlemenin 1 Ocak 2025’ten itibaren elde edilen çıkarlara uygulanması durumunda 7,2 milyar TL gelir tesiri olacağı kestirim ediliyor.
KRİPTOYLA İLGİLİ VERGİ PLANLAMALARI
Tam mükellef kurumlara ilişkin olan ve 2 yıldan fazla mühletle elde tutulan BİST’te süreç görmeyen pay senetlerinin elden çıkarılmasından doğan yararlara uygulanan gelir vergisi istisnası kaldırılıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek sosyal medya platformu X’ten yaptığı açıklamada Borsaya yönelik taslak vergi çalışmasının yine pahalandırmak üzere bir müddetliğine ertelediklerini duyurdu.
Taslakta kripto varlıkların vergilendirilmesine ait olarak ise 2 farklı vergilendirme formülü öneriliyor. Bunlardan birincisi, alım-satımlardan on binde 3 üzere bir oranda süreç vergisi uygulanması, başkası de alım-satımdan elde edilen gelirden gelir vergisi alınması. Kripto varlıklara süreç vergisi getirilmesi durumunda yıllık vergi getirisinin 3,7 milyar TL olacağı öngörülüyor.
ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ
Taslakta birtakım AB ve OECD ülkelerinde olduğu üzere Türkiye’de de minimum kurumlar vergisi uygulaması öngörülüyor. Bu vergi, tahakkuk eden kurumlar vergisi, indirim ve istisnalar düşülmeden evvelki kurum çıkarının yüzde 10’u olarak hesaplanan taban vergiden yahut beyan edilen hasılatın yüzde 2’si matrah kabuledilerek kurumlar vergisi oranında hesaplanan minimum vergiden, yüksek olanından az olamayacak. 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren elde edilen karlara uygulanmak üzere başlanılacak olan uygulama ile 2025 yılı için ek 90 milyar TL yıllık gelir tesiri öngörülüyor.
ASGARİ GELİR VERGİSİ
Çalışmada, ticari, zirai ve hür meslek faaliyetleri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeye mecbur olan mükellefler için minimum gelir vergisi uygulaması getirilmesi öngörülüyor. Cumhurbaşkanına bu kapsamda belirlenecek oranı, kesimleri, iş kümelerini ve iş tipleri bazında her bir kar tipi prestijiyle artırma ve azaltma yetkisi verilecek. Uygulamaya 2025’ten itibaren geçilmesi durumunda yıllık 37,4 milyar TL gelir tesiri öngörülüyor.
YAP İŞLET VE KÖİ’DE YÜZDE 30 VERGİ
Taslakta, yap-işlet-devret ve kamu-özel işbirliği (KÖİ) ile yapılan projeler kapsamında elde edilen yararların vergisinin de artırılması planlanıyor. Bu oranın yüzde 25 yerine yüzde 30 olarak uygulanmasının bugün prestijiyle 44 mükellefi ilgilendirdiği ve yeni uygulamanın 557 milyon TL kurumlar vergisi tesiri oluşturacağı belirtiliyor.
AKTİFTEKİ MADENLERE BORSA RAYİCİ
Esas faaliyet konusu değerli maden alım satımı olmayan işletmeler, yatırım emelli olarak altın, gümüş, platin üzere değerli madenleri satın alıyor ve etkinlerine kaydedebiliyor. Bunlara ait bedel artışları satış basamağına kadar vergilendirilmiyor. Taslakta bu madenler ile mevduat hesaplarının, Döviz ve döviz hesaplarında olduğu üzere borsa rayici ile pahalanması, bu değerleme sonucu, süreksiz vergi dahil hesap devirleri prestijiyle değerleme farklarının vergilendirilmesi öngörülüyor. Bankacılık sisteminde değerli madenlere dayalı hesapların büyüklüğünün 852 milyar TL olduğu, bunun 52,7 milyar TL’sinin ticari işletmelerin olduğu öngörülüyor.
İŞTİRAK PAYI SATIŞ YARARI İSTİSNASI
Kurumların etkinlerinde iki yıldan fazla bulunan iştirak paylarının satışından elde edilen yararların yüzde 75’i kurumlar vergisinden istisna tutuluyor. Taslakta bu oranın yüzde 25’e indirilmesi öngörülüyor. İştirak payı satış ve dönemlerinde uygulanan istisnaların, yeni iktisap edilen iştirak paylarına yönelik olarak kaldırılması planlanıyor. Mevcut istisna oranının yüzde 25’e düşürülmesinin 2023 yılındaki gerçekleşme oranında satış yapıldığı varsayımıyla 2024 yılında 15 milyar TL vergi tesiri oluşturacağı hesaplanıyor.
LİMAN VERGİ İSTİSNALARI DARALIYOR
Taslakla deniz taşıma araçlarına limanlarda verilen hizmetlere uygulanan KDV istisnasının kapsamı da daraltılıyor. 2023 yılında toplam süreç bedelinin 236,6 milyar TL olduğu, istisnanın kapsamının daraltılmasıyla toplam tesirin 5,4 milyar TL olacağı varsayım ediliyor.
SAVUNMA ALIMLARINDA İTHALAT ÖNLEMİ
Ulusal güvenlik kuruluşlarının gereksinimleri için yapılan birçok alım KDV’den istisna tutuluyor. Taslak çalışmayla birtakım alımların ithal yapılması durumunda istisnanın daraltılması öngörülüyor.
MADEN ŞİRKETLERİNE İSTİSNA KALKACAK
Mevzuata nazaran, altın, gümüş, platin arama, işletme, zenginleştirme ve petrol arama faaliyetlerine lişkin olmak üzere, bu faaliyetleri yürütenlere yapılan teslim ve hizmetler ile boru çizgisiyle nakliyat yapanlara bu sınırların inşa ve modernizasyonuna ait yapılan teslim ve hizmetler de KDV’den istisna tutuluyor. Çalışma bu istisnaların da daraltılmasını ve böylelikle 911 milyon TL’lik vergi tesiri oluşturmasını öngörüyor.
Aynı halde limanlara irtibat sağlayan demiryolu çizgileri, limanlar ve hava meydanlarının inşası, yenilenmesi ve genişletilmesi işlerini fiilen kendisi yapan yahut yatıran mükelleflerle genel bütçeli yönetimlere de çeşitli KDV istisnaları sağlanıyor. Bu alanda yapılacak daraltmayla da yıllık 1,7 milyar TL gelir bekleniyor.
Cumhurbaşkanlığı ve Hazine ve Maliye Bakanlığı, vergi paketi ile ilgili Bloomberg’in sorusu üzerine çalışmalara ait yorum yapmadı.
VATANDAŞI DOĞRUDAN İLGİLENDİREN DÜZENLEMELER
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından üzerinde çalışmaları süren yeni vergi paketiyle moto kuryelere yapılan ödemelerden, engelli araçlarına sağlanan istisnaların kısıtlanmasına ve yurtdışı çıkış harcının 1500 TL’ye çıkartılmasına kadar bir dizi düzenleme yer alıyor.
Bloomberg’in yasa teklifi ile ilgili çalışmalar hakkında direkt bilgi sahibi olan yetkililerden edindiği bilgiye nazaran taslak basamağındaki düzenlemede vatandaşı ilgilendiren düzenlemelerden kimileri şöyle:
ENGELLİ ARAÇLARI İSTİSNASI
Türkiye’de 2024 yılı için hesaplanması gereken ÖTV ve başka her türlü vergiler dahil satış bedeli 1 milyon 591 bin TL’nin altında olan binek arabalar, engellilik derecesi yüzde 90 yahut daha fazla olanlar için 5 yılda bir defa olmak üzere ÖTV’den muaf tutuluyor.
Hazine çalışmasına nazaran, bu satışlar nedeniyle vazgeçilen ÖTV meblağı 2024’te 54,8 milyar TL, KDV fiyatı da 10,9 milyar TL. 2024 yılının birinci 5 ayında satılan araçların yaklaşık yüzde 30’u bu formda satıldı. Taslak çalışmada istisnadan yararlanma müddetinin 5 yıldan 10 yıla çıkartılması ve taşıtların veraset yoluyla intikalinde istisnaya husus vergilerin mirasçılar tarafından ödenmesi öngörülüyor.
YURT DIŞINA ÇIKIŞ HARCI 1500 TL
Yurt dışı çıkış harcı bugün prestijiyle 150 TL olarak uygulanıyor. Taslak çalışmada, bunun 1500 TL’ye çıkartılması, harcın her yıl yine değerleme oranında artırılması öngörülüyor. Taslakta 2023 yılında 8,7 milyon kişinin harç ödeyerek yurt dışına çıktığı, 2024’te bu sayının gerçekleşmesi halinde yıllık gelir tesirinin 12,6 milyar TL olacağı hesaplandı.
MOTO KURYELERE VERGİ
Ticari çıkar mükellefi olan 126 bini aşkın moto kuryelere bu hizmetleri karşılığı yapılan ödemelerden yüzde 15 oranında tevkifat yapılması ve bir takvim yılı içinde elde ettikleri gelirlerin tarifenin dördüncü dilimini aşmaması halinde tevkifatın son vergileme olması, aşması halinde ise beyanname verilmesi öngörülüyor. Bu düzenlemeden beklenen gelir tesiri 3,9 milyar TL.
SERBEST MESLEKTE HASILAT TAKİBİ
Taslakla özgür meslek erbabı ile ticaret erbabının bir ayda 3, yılda da toplam 12 kereden az olmamak üzere yapılacak yoklamalarla günlük hasılatlarının tespit edilmesi, mükellef tarafından beyan edilen hasılat ile yoklamalarda tespit edilen hasılat ortasında bir fark bulunması halinde mükellefin izaha davet edilmesi öngörülüyor. Bunun kâfi görülmemesi halinde de yapılmış hasılat tespitleri temel alınarak vergi dairesi tarafından re’sen tarhiyat yapılması ve vergi incelemesi başlatılması planlanıyor.
VERGİ USULSÜZLÜK CEZALARI ARTIYOR
Taslak çalışmada, vergi usulsüzlüklerine uygulanacak cezaların da artırılması öngörülüyor. Bu kapsamda kesilecek yeni ceza fiyatı ve tahsilat gerçekleşmelerinin kestirimi 2 milyar TL olması hedefleniyor.
OSB’LERE KISMİ İSTİSNA
Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin altyapı ve küçük sanayi sitelerindeki işyerlerinin inşaasına ait süreçlerde uygulanan KDV istisnalarının da daraltılması planlanıyor. Bu çalışmanın tesirinin de 616 milyon TL olacağı kestirim ediliyor.
DEĞER KARINDAKİ İSTİSNALAR KALKACAK
Gelir vergisi kanununa nazaran, gayrimenkullerin, hakların, gemi ve gemi hisselerinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde satılması halinde elde edilen kıymet artışı çıkarları vergiye tabi. Düzenlemeyle 5 yıllık istisna müddeti yalnızca bir konut için uygulanacak. 2023 yılına ait olarak 12 binden fazla mükellefin 4,4 milyar TL matrah üzerinden 1,2 milyar TL vergi ödediği hesaplandı. Bu düzenlemenin nasıl bir gelir tesiri oluşturacağı izleyen periyotlarda ortaya çıkacak.
SERBEST BÖLGE İSTİSNASINA SINIRLAMA
Serbest bölgelerdeki üretim faaliyetlerinden elde edilen çıkarların tamamı, üretilen eserlerin yurt içine ya da yurt dışına satılıp satılmadığına bakılmaksızın kurumlar vergisinden istisna. Yeni düzenlemeyle özgür bölgelerde faaliyet gösteren kurumların ihracattan elde ettikleri yararların istisna olması, yurtiçine yaptıkları satışlardan elde edilen yararlara tanınan istisnanın kaldırılması planlanıyor. Bu adımın da varsayımı gelir tesirinin 7 milyar TL olacağı kestirim ediliyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek sosyal medya platformu X’ten yaptığı açıklamada borsaya yönelik taslak vergi çalışmasının tekrar kıymetlendirmek üzere bir müddetliğine ertelediklerini duyurdmuştu.