Anayasa Mahkemesi (AYM), 703 sayılı Anayasa’da Yapılan Değişikliklere Ahenk Sağlanması Emeliyle Kimi Kanun ve Kanun Kararında Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Kararında Kararname’deki (KHK) çok sayıda düzenlemenin iptaline karar verdi. Resmi Gazete’de yayınlanan 482 sayfalık gerekçeli kararda “hüküm” kısmı 58 sayfadan oluştu.
CHP, 2018 tarihli ilgili kararnamenin tümünün iptali için 2018 yılında AYM’ye başvurdu. 1. İstanbul 12. İş Mahkemesi ve Konya Bölge Yönetim Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesi de 2020 ve 2022 yıllarında itiraz yoluna başvurdu.
Başvuruları inceleyen AYM, 100’e yakın kanunda, ilgili KHK ile düzenlenen birçok kuralın iptaline karar verdi. Bunlardan biri de 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’ndaki (TRT) düzenlemelere ait oldu.
T24’ün haberine nazaran, Yüksek Mahkeme, 2 Temmuz 2018 tarihli ve 703/95 sayılı Kanun Kararında Kararname (KHK) ile TRT Kanunu’nda yapılan birtakım düzenlemeleri anayasaya karşıt bularak iptal etti. Buna nazaran, Kanunun 13, 43, 37, 50, 51 ve 60’ncı hususları ile Süreksiz 14 ve 15. Hususlarını sil baştan düzenlenecek.
Karar 12 ay sonra yürürlüğe girecek. Meclis’in 4 Haziran 2024 tarihine kadar yeni bir düzenleme yoluna gitmesi gerekiyor.
‘KAMUDAKİ TAŞINMAZLAR, TRT’YE BEDELSİZ TAHSİS EDİLEBİLİR’ KURALI DA İPTAL
Buna nazaran, TRT Kanunun “Kamulaştırma ve taşınmaz tahsisi”ni düzenleyen 60 unsurundaki, “Kamu yönetimlerine ilişkin taşınmazlar ile Devletin karar ve tasarrufu altında bulunan yerler, misyon ve faaliyetlerinde kullanılmak üzere TRT’ye bedelsiz tahsis edilebilir” kuralı yetki kanunu kapsamı dışında bulunarak iptal edildi.
TRT’NİN İHALE SÜREÇLERİNİ MEVZUAT DIŞINA ÇIKARAN HUSUS İPTAL
Başvuru kapsamında “TRT’nin tüm süreçlerinin ihale mevzuatı kapsamı dışına çıkarılmasının keyfiliğe ve yolsuzluğa sebebiyet verebileceği” savlarını da inceleyen AYM, TRT’nin tedarik işlerini KHK ile tekrar düzenleyen ilgili 47. maddeyi iptal etti. Yüksek Mahkeme, “Her türlü alım, satım, hizmet, danışmanlık, üretim ve taşıma işleri ile bu konulara ait ihale süreçleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kararlarına tabi değildir. Bu iş ve süreçler yönetmelik ile düzenlenir” maddesini yetki kanunu kapsamında bulmayarak iptal etti.
TRT GENEL MÜDÜRÜ’NE EN YÜKSEK DEVLET MEMURU MAAŞINA İPTAL
AYM, TRT Genel Müdürüne en yüksek devlet memuru aylık ve mukavele fiyatı ödenmesine ait düzenlemeyi de iptal etti. KHK ile düzenlenen unsurda, “Genel Müdüre en yüksek devlet memurunun almakta olduğu aylık ve mukavele fiyatı (ikramiye dâhil) ödenir. Aylık ödemelerinde ek gösterge, kıdem ve taban aylıkları ile toplumsal yardım, artırım ve tazminatlar temel alınır” ibaresi yer alıyordu.
‘PERSONEL ÖZLÜK HAKLARININ CUMHURBAŞKANINCA TESPİT EDİLMESİ YASAK ALANDA KALIYOR’
“Personelin özlük haklarını” içeren 50. hususun f bendinde yer alan, “Kurumun İdare Konseyinin teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca tespit olunur” düzenlemesi de iptal edildi. AYM, iptale ait münasebetinde, “TRT Genel Müdürlüğünde genel yönetim hizmetleri sınıfına dâhil takımlara uygulanacak ek göstergelerin Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmesini öngören kural Anayasa’nın mülkiyet hakkına ait düzenleme içerdiğinden KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır” diyerek, kuralı anayasaya muhalif buldu.
Yüksek Mahkeme, TRT’de çalıştırılacak takım karşılığı kontratlı işçinin kamu vazifelisi olduğundan atanması, hakları, ödenekleri, takım iptali gibi hususların Yönetim Kurulu teklifiyle Cumhurbaşkanına yetki verilmesini düzenleyen kuralı da iptal etti. AYM, bu kuralı da yetki kanunu dışında buldu.
‘SÖZLEŞMELİ PERSONEL’ İLE ‘ÖZEL HUKUK KARARLARINA TABİ PERSONEL’ KURALLARI SİL BAŞTAN
Yüksek Mahkeme, TRT Kanununda KHK ile yapılan değişiklikten sonra “sözleşmeli personel”, “geçici personel” ve “özel hukuk kararlarına tabi personel” ayrımına ait kuralları da sil baştan düzenleyecek iptallere gitti. Buna nazaran, “sözleşmeli personeli” “özel hukuk kararlarına tabi personel” olarak değiştiren kural da yetki kanunu dışında bulunarak iptal edildi.
TRT Kanunun 51. hususundaki “sözleşmeli personelin” ikramiyelerine ait kural da 2018 yılında KHK ile “özel hukuk kararlarına tabi personel” olarak değiştirilmişti. AYM, “Kadrolu yahut özel hukuk kararlarına tabi işçiye, yılda dört aylık fiyat fiyatını aşmamak üzere Genel Müdürün teklifi ve İdare Konseyinin onayı ile ikramiye verilebilir” diyen kuralda, kontratlı işçi ibaresinin çıkarılmasını iptal etti.
Kanunun tekrar 50. unsuruna nazaran, TRT’de çalıştırılan özel hukuk kararlarına tabi çalışanın mali ve toplumsal haklarını düzenleyen kural da “mülkiyet hakkına ait düzenleme içerdiğinden” iptal edilmiş oldu.
TRT Kanununda, süreksiz çalışanın mali haklarına ait düzenlemeler de 2018 yılındaki KHK ile kaldırılmıştı. Kuralda, süreksiz çalışanın istihdam ve fiyatlarına ait yöntem ve temellerin İdare Kurulunca tespit edileceği karar altına alınıyordu. AYM, süreksiz çalışanla ilgili kuralın yürürlükten kaldırılmasını da anayasaya muhalif buldu.
Kanunun yeniden 50. unsurunda KHK ile düzenlenen, “Genel Müdürlük çalışanının misyonlarıyla kontaklı olarak işledikleri argüman edilen cürümlere ait soruşturmalar, 4483 sayılı Memurlar ve Öbür Kamu Vazifelilerinin Yargılanması Hakkında Kanuna nazaran yapılır ve bunlar hakkında soruşturma müsaadesi Genel Müdür tarafından verilir” kuralı da iptal edildi. AYM münasebetinde, “Anayasa’da yapılan değişikliklere ahenk sağlamak emeli taşımadığından KHK çıkarma yetkisinin hedef ve kapsamı içinde değerlendirilemez” denildi.
Kanunda Süreksiz 15. unsur ile TRT’deki istihdam fazlası işçinin, Devlet İşçi Başkanlığına bildirilerek başka kamu kurum ve kuruluşlarına naklini düzenleyen kural da iptal edildi.
TRT’NİN ‘ŞİRKET KURMA, SATIN ALMA VE ORTAKLIK’ DÜZENLEMESİ TÜMÜYLE İPTAL
AYM, TRT Kanununda “Şirket kurma, satın alma ve ortaklık” düzenlemesini içeren 37. unsurunu içeren kuralı da anayasaya alışılmamış bularak tümüyle iptal etti. Münasebette, “KHK çıkarma yetkisinin maksat ve kapsamı içinde değerlendirilemez” denildi. Kural, TRT İdare Heyetinin, özel hukuk kararlarına tabi şirket kurabileceği üzere yerli yahut yabancı gerçek yahut hukuksal şahıslarla iştirakler yapabileceği, mevcut iştiraklere yahut şirketlere iştirak edebileceği, yurt içinde yahut yurt dışında yerli yahut yabancı iştirakleri yahut şirketleri büsbütün satın alabileceği yahut devralabileceğini karar altına alıyordu.
2018 yılındaki KHK ile değişikliğe gidilen madde şu şekildeydi:
“-Yönetim Kurulu, Kurumun maksatlarına uygun olmak kaidesiyle, özel hukuk kararlarına tabi şirket kurabileceği üzere yerli yahut yabancı gerçek yahut hükmî şahıslarla paydaşlıklar kurabilir. Mevcut iştiraklere yahut şirketlere iştirak edebileceği üzere, yurt içinde yahut yurt dışında yerli yahut yabancı iştirakleri yahut şirketleri büsbütün satın alabilir yahut devralabilir.
-Kurum tarafından kurulan yahut satın alınan ya da iştirak edilen şirketlerin Kurum hissesine bakılmaksızın, her türlü alım, satım, hizmet, danışmanlık, üretim ve taşıma işlerine ait ihale süreçleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kararlarına tabi değildir.
-Kurumun, kendisine ilişkin şirketlerden yahut ortak olduğu şirketlerden yapacağı her türlü alım, satım, hizmet, danışmanlık, imal ve taşıma işlerine ait ihale süreçleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kararlarına tabi değildir. Buna ait adap ve asıllar Genel Müdür teklifi ve İdare Şurasının kararı ile belirlenir.
-Kurum çalışanı Genel Müdür onayı ile Türkiye Radyo – Televizyon Kurumuna ilişkin şirketler ile ortak olduğu şirketlerde Yönetim Kurulu lideri ve/veya üyesi olarak görevlendirilebilir. Öteki kanunlardaki düzenleme ve kısıtlamalara tabi olunmaksızın, bu şahıslara ödenecek fiyat görevlendirildikleri şirketin İdare Kurulunca belirlenir. Kelam konusu çalışanın takımları ve konumları ile ilgileri devam eder ve bu takıma ait haklarını almaya devam eder.”
Emekliğe hak kazananlar ile istihdam fazlası çalışana ait kurallar da iptal
TRT bünyesinde çalışırken emekliliğe hak kazanan işçinin iki ay içinde emekliliğe başvurması durumunda emekli ikramiyelerine ait düzenlemeler getiren Süreksiz 14. unsurdaki kural da “KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda” kaldığı gerekçesiyle iptal edildi.
İptal edilen kural şu haldeydi: “Yaş haddinden emekliliğine bir yıldan daha az müddet kalanlar hariç olmak üzere, yaş haddinden emekliliğine en fazla beş yıl kalanlar için yüzde 30, yaş haddinden emekliliğine beş yıldan daha fazla kalanlar için yüzle 50 ziyadesiyle ödenir. Bu husus uyarınca yapılan emeklilik müracaatlarında emeklilik tarihi olarak daha sonraki bir tarih gösterilemez, müracaatlar rastgele bir kayda bağlanamaz ve geri alınamaz. Bu kapsamda emekli olan işçi, emekli olduğu tarihten itibaren beş yıl içinde Kurumda yine istihdam edilemez.”