CHP Gaziantep Milletvekili Hasan Öztürkmen, Et ve Süt Kurumu’nun yurt dışından kilosu 4 dolara ithal ettiği canlı hayvanı, piyasada 5,5-6 dolara kimi büyük firmalara sattığını savundu. Etlerin bugünkü kurla yaklaşık 128 TL’den ithal edildiğini, içerde büyük alıcıya ortalama 176 TL’den satıldığını söz eden Öztürkmen, “Peki nasıl oluyor da en ucuz kuşbaşı et vatandaşın sofrasına 550 TL’den geliyor. Pirzola, antrikot ve bonfileyi saymıyoruz bile. Onlar 800-900 TL aralığında satılıyor” dedi.
”Yüzbinlerce ton karkas et ve canlı hayvanın et lobilerinin vurgun materyali yapıldığını” kaydeden Öztürkmen, “İthal ette rantın büyüklüğünü şöyle düşünün: Tarım ve Orman Bakanlığı, ESK eliyle sadece 2024 yılı için 600 bin baş besilik sığır ithal edecek” tabirlerini kullandı.
Anka’nın haberine nazaran Öztürkmen “vurgun sisteminin” nasıl işlediğini şu sözlerle anlattı:
‘BÜYÜK ALICILAR, FARKLI İSİMLERLE YENİ ŞİRKETLER KURUYOR…’
“Büyükbaş hayvanlar devasa gemilere yüklendiği anda aslında Türkiye’deki alıcıları belirlenmiş oluyor. Gelen ithal etin ve canlı hayvanların lakin yüzde 5-10’luk kısmı küçük üreticiye satılıyor. Aslan hissesini 11 büyük şirket alıyor. Şirketler, lakin çiftliğinin canlı hayvan kapasitesine nazaran ESK’dan alım yapabiliyor. Örneğin bin hayvanlık bir çiftliği olan şirket lakin bunun yüzde 20’si oranında ithal besilik hayvan alabiliyor. Yani 200 adet. Kalan yüzde 80’inin yerli hayvan olması gerekiyor. Lakin bu türlü olmuyor. Zira büyük alıcılar, farklı isimlerle yeni şirketler kuruyor ve tek alıcı bu farklı şirketler üzerinden başka farklı hayvan alıyor. Gerçekte bin hayvanlık çiftliği olan şirket 200 hayvan alabilmesi gerekirken, bu yolla bin hayvan alıyor. Özetle şirketlerin çiftliklerinde yüzde 20 ithal, yüzde 80 yerli hayvan bulunması gerekirken, bu yolla oranlar bilakis dönüyor. Birtakım çiftliklerde ithal hayvan oranının yüzde 90’lara vardığı biliniyor. Lakin bir formda bu kontrol süreci işletilmiyor. Öteki küçük çiftlik sahipleriyle de anlaşan bu büyük şirketler, belirli bir kâr hissesi vererek onlar üzerinden de ithal hayvan alımı yapıyor. Kullanılmayan, boş bırakılan çiftlikleri de çalışıyor üzere göstererek alım talebinde bulunuyorlar. Böylece ithal canlı hayvanlar, düzmece evraklarla belirli birebir şirketlerin çiftliklerinde depolanıyor.
‘ETTE ‘PİYASA KOŞULLARI’ DENEN ŞEY ASLINDA ET LOBİSİNİN PLANLI ÇALIŞMASINDAN İBARET’
AKP’li çok sayıda siyasetçiyle bağlı olduğu belirtilen bu şirketler, kendi ortalarında ortak hareket ediyor. Hatta bir whatsapp kümelerinin olduğu bile biliniyor. Fiyatları ve et arzını kendileri belirliyor. Piyasadaki duruma nazaran, hayvan kesitini azaltma ya da artırma kararını birlikte veriyorlar. Ya da dağıtımı sonlu tutarak fiyat hareketliliği sağlıyorlar. Bugün ette ‘piyasa koşulları’ denen şey aslında et lobisinin planlı çalışmasından ibaret.
‘BU TOPTANCILAR ÜZERİNE KARINI KOYARAK ETLERİ KÜÇÜK İŞLETMELERE DAĞITIYOR’
Bu şirketler, kâfi kâr oranına ulaştığında hem canlı olarak hem de et olarak piyasaya sürüyor. Bu sürecin sonunda kilosu 176 TL’ye aldıkları hayvanın fiyatını 350 TL’ye çıkartıp satıyorlar. Yüzde 100 kâr şimdiden cepte. Hiçbir şey yapmadan sığır başına yaklaşık 80-100 bin TL kazanmış oluyorlar. Karkas ette durum daha vahim. ESK, ithal ettiği etin çok büyük kısmını PERDER üyesi (Türkiye Perakendeciler Federasyonu) birtakım büyük zincir marketlere satıyor. Lakin satılan etlere ne oluyor, ne kadarı reyonlarda satılıyor bilinmiyor. ESK’dan 20 TIR et alan (1 TIR 20-25 ton arsında et taşıyabiliyor) bir perakendecinin, bunların yalnızca 2 TIR’ını reyonlarında sattığı, öbür kısmını ise el altından bir et tüccarına sattığı argüman ediliyor. Yani ESK’dan kilosu 250 TL’ye aldığı karkas eti, reyonlarında satmak yerine hiç elini değmeden kilosunu 400-450 TL’ye toptancı firmalara satıyor. Bu toptancılar üzerine kârını koyarak küçük işletmelere dağıtıyor, kilodan 140-150 TL para kazanıyor.
‘HERKES BU ÇARKI BİLİYOR, İŞİNİ NAMUSUYLA YAPMAYA ÇALIŞAN FİRMALAR İFLASIN EŞİĞİNDE’
Büyük zincir marketlere verilen binlerce ton etin vatandaşa mı yoksa et tüccarlarına mı satıldığı denetlenmiyor. Bu denetimsizliğin, birtakım et tedarikçileri ile ESK ortasında gerileme neden olduğu da biliniyor. Dal içinde konuşulanlara nazaran, Kayserili büyük bir et tedarikçisi ile ESK Genel Müdürü Mustafa Kayhan arasında çok sert bir tartışma yaşanıyor. Problem de Türkiye’nin meşhur bir büyük zincir lokantasına verilen tırlar dolusu ithal et. Kayserili et tedarikçisi, Kayhan’a ‘Verdiğiniz tırlar dolusu etten ötürü biz buraya et satamıyoruz. Hangi kriterlere nazaran tırlar dolusu eti buraya veriyorsunuz?’ diye çıkışıyor. ESK Genel Müdürü de ‘Sen kim oluyorsun da bana hesap soruyorsun’ diye karşılık verince ortam daha da geriliyor. Hatta tansiyonun arbedenin eşiğine kadar geldiği argüman ediliyor. Fakat daha sonra anlaşılıyor ki, meşhur zincir lokantasına tırlar dolusu eti ESK vermemiş, ESK’dan et alan öteki büyük bir et firmasından gitmiş. Et dalında herkes bu çarkı biliyor. İşini namusuyla yapmaya çalışan firmalar iflasın eşiğinde.
Sektör içindeki araştırmalarımızda kimi büyük firmanın ismine rastladık. İthal canlı hayvan ve karkas etlerin yüzde 90’ı bunlar ortasında hisse ediliyor. 11 şirket, şikayetler üzerine geçen aylarda mercek altına alınmış. Rekabet Kurumu, piyasayı manipüle ettikleri, arzı kısarak ortak fiyat belirledikleri gerekçesiyle incelemeye aldığı bu firmalardan şu ana kadar yalnızca Namet firmasına 72 Milyon 986 bin TL ceza kestiğini öğrendik. Doğal karlarına bakınca bu cezanın devede kulak olduğu görülüyor.
‘BÜYÜK FİRMALARIN TAMAMI AKP’Lİ SİYASETÇİLER VE ESKİ BAKANLARLA ALAKALARIYLA ANILIYOR’
Diğer 10 firmanın hangileri olduğunu ise Rekabet Kurumu’na sorduk. Lider Birol Küle, incelemenin sürdüğünü, kelam konusu firmaların hangileri olduğunu fakat ceza alırlarsa açıklayacaklarını bildirdi. Öte yandan et piyasasını elinde tutan ve fiyatları istediği üzere belirleyen büyük firmaların tamamı AKP’li siyasetçiler ve eski bakanlarla olan ilişkileriyle anılıyor.
‘’ESK BAŞKANI SORULARA YANIT VERMEDİ’
ESK da ithal hayvan ve etleri kaç liradan aldığını, Türkiye’de hangi firmalara, kaç liradan sattığını sır üzere saklıyor. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürü, günler süren görüşme taleplerimize üç gün sonra fakat döndü. Üstteki sorularımızı telefonda ilettik. Lakin varsayım ettiğimiz cevabı aldık: ‘Meclis’te Tarım ve Orman Bakanlığı’na yazılı soru önergesi verin.’ Bir kurumun genel müdürü halkın oylarıyla seçilmiş bir milletvekilinin sorularından ısrarla kaçıyor. Neden?
SON 2 AYDA BİRTAKIM MARKET VE İŞLETMELERE VERİLEN ET MİKTARI…
ESK’nin vermediği bilgileri biz kesim içinde yaptığımız araştırmalar sonucunda öğreniyoruz. Edindiğimiz bilgilere nazaran seçili birtakım zincir marketlere devasa oranlarda ithal et verilmiş. Son 2 ayda birtakım market ve işletmelere verilen et ölçüleri şöyle:
Köfteci Yusuf: 57 TIR, Happy Center: 38 TIR, Namet: 21 TIR, Onur Market: 18 TIR, Dan Et: 15 TIR, Kim Market: 15 TIR
‘ESK DAĞITTIĞI CANLI HAYVAN VE ETİN AKIBETİNDEN HABERSİZ’
TIR’ların 21 ile 25 ton ortasında et taşıyabildiği düşünüldüğünde, oranın büyüklüğü ortaya çıkıyor. Küçük işletmeler ESK’dan et alamamaktan yakınırken, kimi firmalara yüzlerce ton ithal ucuz et gidiyor. Pekala devlet bu etlerin akıbetini nasıl takip ediyor? Ya da takip ediyor mu? Kesim içinden aldığımız bilgiye nazaran hayır. ESK dağıttığı canlı hayvan ve etin akıbetinden habersiz. Ya da habersizmiş üzere davranıyor.
‘ET İŞVERENLERİNİ DAHA DA VARLIKLI ETMEK DEĞİL, VATANDAŞIN UCUZ ETE ERİŞİMİNİ SAĞLAMAK’
Sektörde işini dürüstçe yapan işletmeler, bu rant sistemi ortadan kaldırıldığında, vatandaşın 230-250 TL’ye et alabileceğini ısrarla belirtiyor. Yani bugünkünün yarı fiyatına. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın misyonu, et işverenlerini daha da varlıklı etmek değil, vatandaşın ucuz ete erişimini sağlamaktır. Daha değerlisi, Türk hayvancılığına, yerli üreticimize büyük darbe indiren et ithalatı siyasetini bir an evvel terk ederek, yerli hayvancılığı ve üreticilerimizi korumak, desteklemek, yerli üretime sürat vermektir.
Tahminlere nazaran, son 4 ayda ithal et ve canlı hayvana 1 milyar dolar, yani yaklaşık 34 milyar TL ödendi. İktidar, bu kaynağı yerli üreticimize takviye olarak aktarmak yerine yabancı çiftçiye bayram ettiriyor. Hem yerli üretimi baltalayan hem de vatandaşımızı değerli ete mahkûm eden bu büyük vurgunun ve vurguncuların peşindeyiz ve sonuna kadar gideceğiz.”