Türkiye’de, Suriyelilerin demografik yapıyı değiştireceği gerekçesiyle başlayan ‘geri dönüş’ tartışmaları sürerken CHP Gaziantep Milletvekili Melih Meriç, geçen günlerde Gaziantep sokaklarından dikkat çeken bir görüntü paylaşmıştı.
Paylaştığı görüntüyle sığınmacılara reaksiyon gösteren CHP’li Meriç, “Suriyeli mülteciler artık bir sorun değil, beka sorunu haline geldi. Misafirlik bir yere kadar. Bizler yakında kendi vatanımızda konuk hale geleceğiz” demişti.
İşte Meriç’in paylaştığı görüntü:
41 STK’DAN ORTAK AÇIKLAMA
Meriç’in paylaştığı görüntünün akabinde Suriyeli göç akını yine gündem konusu oldu. Gaziantep’te 41 sivil toplum kuruluşu (STK), Türkiye’ye gelen Suriyeli göç akınının tehlikeli boyutlara ulaştığına dikkati çeken bir ortak açıklama yayımladı.
T24’ün aktardığına nazaran; kentte nüfus yapısındaki değişikliğin yanı sıra, toplumsal ve iş hayatının da olumsuz tarafta etkilendiği belirtilen açıklamada, “Gaziantep’te hayat; yerli nüfus için gitgide çekilmez hale gelmektedir” denildi. Türkiye’deki Suriyelilerin doğum oranına atıf yapılan açıklamada, “Önümüzdeki 20 yılın projeksiyonunu çıkardığımızda Gaziantep’in nüfusunun yüzde 50’sinin Suriyeli olacağı görülmektedir” uyarısı yapıldı.
STK’lar “Türkiye’nin hemen mevcut siyasetinden vazgeçip, halkın sorunlarını çözecek ülkenin gerçekleri ve halkımızın faydalarını gözetecek, süreksiz müdafaa altındaki Suriyelilerin geri dönüşünü sağlayacak siyasetler üretmesi gerektiğini” belirtti.
Ayrıca, sığınmacılarla ilgili imzalanan milletlerarası mutabakatların da gözden geçirilmesi ve sığınmacıların geri dönüşünü sağlayacak müzakerelere acilen başlanması daveti yapıldı.
‘ŞEHRİMİZİN KÜLTÜREL DEĞERLERİNE, TOPLUMSAL VE İŞ HAYATINA OLUMSUZ TESİRLERİNE ŞAHİT OLUYORUZ’
STK’ların tahlil ve tahlil tekliflerine yer verdiği açıklaması şöyle:
“Gaziantep Kulübü Alleben toplantıları kapsamında, Mesleksel Odalar ve Dernek Liderleri ile yapılan “Şehrimizde değişen Nüfus Yapısı ve Etkileri” başlıklı toplantılarda Süreksiz Muhafaza Altındaki Suriyeliler konusu ayrıntılı olarak değerlendirilmiş ve aşağıdaki tespitler yapılmıştır.
Suriye’de baş gösteren iç karışıklıklardan sonra birinci gelişlerin başladığı Nisan 2011 tarihinden bu yana hükümetimiz tarafından açık kapı siyasetinin uygulanması ile ülkemize sistemsiz ve denetimsiz olarak gelen Suriyelilerin vakit içinde kadim kentimizin eşsiz tarihi ve kültürel kıymetlerine, toplumsal ve iş hayatına olumsuz tesirlerine şahit olmaktayız.
Suriyelilerle “Geçici Muhafaza Rejimi” kapsamında süreksiz sığınmacı olarak 13 yıldan beri birlikte yaşamakta, yaşamsal her şeyi paylaşmaktayız. Bu insan olmanın gereği istekli ve isteyerek yaptığımız bir davranıştır.
Geçici muhafaza rejimi; milletlerarası standartlara uygun olarak ortaya konmuş bir düzenleme olup ülkeye giriş yapan ani ve kalabalık mülteci hareketlerinde yapılması gerekenleri içermektedir.
Bu kapsamda Suriyelilere sınırsız kalış ve kendi istekleri dışında zorla göndermemeyi, acil insani muhtaçlıklarının karşılanması ile oluşturulan kamplarda barınma, iaşe, sıhhat, güvenlik üzere temel muhtaçlıklarının karşılanması amaçlanmaktadır.
Kısa bir vakitte milyonlarca sığınmacının ülkemize gelmesi, bu mevzuda maddelerimizin ve memleketler arası benimsenmiş kuralların göz arkası edilerek, palyatif uygulamalarla bugüne gelinmiş olması, baş edilemez meselelerle karşı karşıya kalmamıza neden olmuştur.
Geçici muhafaza statüsünde olmalarına karşın çok sayıda milletlerarası vakıf, dernek vb. kuruluşlar sığınmacıların ülkemize entegre olmaları için çalışmalarına devam etmektedir;
Sığınmacıların istihdamı kaidesi ile işletmelere hibe, kredi ve makine dayanakları verilmekte,
Dünya bankası kredileri bir kısmı Suriyelilerin istihdamı için kullanılması kuralıyla verilmekte,
Suriyeli STK’lar memleketler arası kuruluşlar tarafından fonlanmaya devam edilmektedir.
Yardım emeliyle kentimize gelen çok sayıda yabancı kaynaklı kuruluşun yardım faaliyetleri yanında, farklı kimi çalışmalar yaptıklarının da kaygısını taşımaktayız.
Suriyeli öğrencilere üniversitelerimizde özel kontenjanlar açılmakta hem girişte hem de tahsil mühletince kolaylıklar sağlanmaktadır.
Fakültelerimizden mezun olmuş Suriyeliler ise apayrı bir sorun oluşturmaktadır. Hukuk Fakültesini bitirip avukat olmuş, T.C. vatandaşı olmuş, Baroya kabul edilmiş, avukatlık ofisi açmış lakin Türkçe bilmeyen Suriyeli avukatlarımız mevcuttur. Türkçe bilmeden Türkiye’deki bir hukuk fakültesinden mezun olunabilmesi epeyce düşündürücüdür.
Üniversitelerimizden mezun olan Suriyeliler Meslek Odalarımıza kayıt olarak mesleksel faaliyette bulunabilmektedirler.
Suriyeliler iş hayatında müteşebbis ve iş gücü olarak yer almaktadırlar;
2023 yılı prestiji ile Gaziantep’te ticaret ve üretim dallarında faaliyet gösteren 5000’nin üzerinde Suriyeli firma bulunmaktadır.
Bunun yanında kayıt dışı faaliyet gösteren çok sayıda işletme, küçük esnaf ve atölye vardır. Bu gayri resmi firmalar vergi vermemekte, SGK primi ödememekte, öbür firmaların yaptırmak zorunda olduğu ruhsat, iş güvenliği sıhhati vb. yükümlülüklerle ilgili masrafları olmamaktadır. Bu durum haksız rekabete neden olmaktadır.
Geçici müdafaa altındaki çok sayıda Suriyeli ise kayıtlı ve çoğunlukla kayıtsız işgücü olarak iş hayatına katılmaktadırlar.
Ülkemizde toplumsal yardımlar gayesine uygun olmayan formüllerle yapılmakta olduğundan, asıl maksada hizmet etmediği üzere toplumu hazırcılığa, tembelliğe sevk etmektedir. 18,5 milyon insanımız devlet yardımı almaktadır. Hükümetimizin toplumsal bir devlet olma anlayışı ile yaptığı takviyeler, gayesini aşmış ve insanları çalışmaktan imtina eder hale getirmiştir.
Suriyeliler birçok iş kolunda daha uygun şartlarda istihdam edilmektedirler. İktisada işgücü bağlamında yaptıkları katkı kıymetli olmakla birlikte giderek yapısal problemlere yol açacakları aşikardır.
Suriyelilerin yaygınlaştığı işlerde, bu kez da toplu hareket etme, kendi isteklerini dayatma durumları ile karşılaşılmaktadır.
Elbette daha düşük fiyat almaları Türk işgücünün kendisi açısından Suriyelileri sorun olarak görmesine neden olurken süreksiz müdafaa altındaki Suriyelileri de yardıma bağımlı hale getirmektedir.
Gaziantep’teki Suriyelilerin sırf yüzde 10’u yardım almadan ömürlerini devam ettirebilmektedir.
Geçici müdafaa altındaki Suriyelilerin kısa vadede daha yüksek gelire ulaşamayacakları ve bağımlılıklarının devam edeceği ortadadır.
Kurallar kesin olarak konulmadığı sürece bu sistem bu türlü devam edecektir. Sığınmacı sayısının yüksek olduğu ülkeler dünyada da çok fazladır. Bu ülkelerde kuralların, kanunların çok net ve istisnasız uygulanıyor olması nedeniyle misal sıkıntılar yaşanmamaktadır.
Suriyeliler kendi kültürlerinden ödün vermeden yaşamaktadırlar;
Gaziantep’te hayat; yerli nüfus için gitgide çekilmez hale gelmektedir,
Yolda, toplu ulaşım araçlarında, parkta, konutta, işte etrafla uyumlu olamamakta, kendi kültürlerini, alışkanlıklarını olduğu üzere sürdürmekte ve biz Gazianteplilerin hayat alanını daraltmaktadırlar.
Türk öğrencilerimiz üniversiteye girerken yıllar süren ağır bir hazırlık sonunda düzey tespit imtihanına girerek fakültelere yerleştirilirken, Suriyeli öğrenciler YÖS sınavı haricinde imtihansız bir halde fakültelere girebilmektedir. Hasebiyle üniversitelerimizde daima artan, haksız rekabet oluşturan Suriyeli öğrenci potansiyeli ile karşı karşıyayız. Evvelce az sayıdaki yabancı öğrenci bir halde entegre olurdu. Kalabalık olduklarında buna muhtaçlık duymadıkları, kendi lisanlarını, kendi kültürlerini içimizde yaşamaya devam ettikleri gözlenmektedir.
Gittikçe artan bir formda kültürel ve toplumsal alışkanlıklarımız, kadim kültürümüz olumsuz halde etkilenmektedir.
Milli servetimizden kıymetli bir hisse almaktadırlar;
09.01.2020 prestiji ile sayıları 454.002 olarak tabir edilen lakin sayılarının çok daha fazla olduğu bilinen Suriyelilerin vilayet ve ilçelere dağılmış olduğu görülmektedir. Bu sayının yalnızca 12.464’üne Gaziantep’te ikamet müsaadesi verilmiştir. Bunların yüzde 83’ü kısa devirli ikamet müsaadesi alırken, yüzde 12’si çalışma müsaadesine sahiptir. Hasebiyle Gaziantep’te yaşayan Suriyelilerin yaklaşık yüzde 97’si süreksiz müdafaa kapsamında ve yardıma bağımlı bir halde hayatlarını sürdürmeye çalışmaktadır.
Geçici muhafaza altındaki Suriyeli sayısının bu derece yüksek olması, kamu harcamalarının da artmasına yol açmıştır. Bilindiği üzere kamu mallarının tüketiminden hiç kimse dışlanamamaktadır. Bir öbür deyişle kamu harcamalarının bedeli tüm toplum tarafından ödenirken rastgele bir maliyete katlanmayanlar da yapılan harcamalardan yarar elde edebilmektedir. Münasebetiyle Süreksiz muhafaza altındaki Suriyeli bahsi geçtiğinde negatif reaksiyon verenlerin, birçok sefer geri planda bu iktisadi münasebetten hareket ettiği görülmektedir.
Geçici müdafaa altındaki Suriyeliler Türk hastalara oranla kamu hastanelerini 8 kat daha fazla kullanmaktadır. Saha çalışmasında karşılaşılan şikâyetlerden biri de Suriyelilerin ağır olarak kamu hastanelerini kullanması ve Türk hastaların özel hastaneleri kullanmak zorunda kalmalarıdır.
‘AĞIRLIKLI SURİYELİ TABİP VE SAĞLIK İŞÇİSİ ÇALIŞIYOR’
Gaziantep’te Suriyeli Sığınmacılara yönelik sıhhat hizmeti veren ve aile sıhhati merkezleri üzere çalışan “göçmen sıhhati merkezi” ismi altında 12 adet merkez vardır. Burada yüklü Suriyeli doktor ve sıhhat işçisi çalışmaktadır.
Ayrıca Suriyeli sığınmacılar Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının sıhhatle ilgili yükümlü olduğu muayene fiyatını ve ilaç iştirak hissesi fiyatını ödemezken, bizim insanımız bu fiyatları ödemektedir.
Bu durumun da Suriyelilerin sıhhat sistemini kullanım sıklığını ve maliyetini arttırdığı tarafında telaşımız mevcuttur.
Gaziantep’te sıhhat sistemine ayrılan bütçenin büyük bir kısmı Suriyelilere harcanmaktadır. Sıhhat harcamalarının yanı sıra bir öteki harcamada eğitim harcamalarıdır.
Türkiye’de 1.726.044 kayıtlı Suriyeli çocuk bulunmaktadır. Yaş dağılımları ise şu biçimdedir; 0-4 yaş ortası 570.236 (%33), 5-9 yaş ortası 495.023 (%28,7), 10- 14 yaş ortası 384.995 (%22,3), 15-18 yaş ortası 275.790(%16). Bahsi geçen bu çocukların %67’ sine Türkiye’de eğitim hizmeti sunulmaktadır.
2019 yılı itibariyle Gaziantep’te 127.970 Suriyeli çocuk okullarımızda eğitim almaktadır. Bunlar için de ek harcamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Hatta Göç Yönetimi bilgilerine nazaran 15 yaş altı nüfusun 196 338 kişi olduğu düşünüldüğünde hala eğitim gereksiniminin kâfi ölçüde karşılanmadığı da ortadadır.
Buna ek olarak Gaziantep’teki üniversitelerde ise 2 bin 180’i Gaziantep Üniversitesi’nde olmak üzere toplam 2 bin 236 Suriyeli öğrenci eğitim almaktadır.
Tüm bu gelişmeleri yaşayan, ağırlaşan ekonomik şartlarda geçim meşakkati çeken halkımız feveran etmektedir.
Suriyelilerin gelişi ve doğurduğu sonuçlar, ülkemizin her türlü bekasına yönelik, planlı bir projenin kesimi olduğu dertlerimizi doğrulamaktadır;
Ülkemiz ve bilhassa bölgemiz için en değerli sorun demografik değişimin gelecekte yaratacağı kaos olacaktır. Bugün Türkiye’deki Suriyelilerin yarısı 0-18 yaş, 1 milyon 200 bini ise 19-39 yaş ortasındadır. Doğurganlık yaş kümesindeki bayan sayısı 785 bin 561’dir.
Türkiye’de 2022 yılı bilgilerine nazaran doğurganlık suratı 1.62 olmuştur. Bu durum, doğurganlığın nüfusun yenilenme seviyesi olan 2.10’un altında kaldığını göstermektedir.
’20 YILDA KENTİN NÜFUSUNUN YARISI SURİYELİ OLACAK’
Suriye’de Suriyelilerin doğum oranı 2,7 iken Türkiye’deki Suriyelilerin doğum oranı 5,3 düzeyindedir. Önümüzdeki 20 yılın projeksiyonunu çıkardığımızda Gaziantep’in nüfusunun %50’sinin Suriyeli olacağı görülmektedir. Demek ki, Türkiye’deki hayat Suriyeliler için giderek daha kolay ve sürdürülebilir hale gelmiştir. Münasebetiyle ne kadar kişiyi ülkesine geri gönderirseniz gönderin, bu nüfus artışıyla tıpkı sayılarla müsabakanız neredeyse katidir. Bu durum ekonomik, toplumsal ve siyasi yükün hiç eksilmemesi ve demografik yapının bozulması manası taşıyacaktır.
Suriyeli sığınmacıların 1.300.000 ‘ini 15 yaş altı çocuklar oluşturmaktadır ve gereğince eğitim alamamaktadırlar. Bu çocuklar bir şiddetin içinden, bir savaşın içinden çıkıp geldiler. Bütün bu eğitimsiz, lisan bilmeyen, kendini tam olarak söz edemeyen, psikolojileri bozuk çocuklar tüm kabahat ve terör örgütlerinin potansiyel üyesi pozisyonundadırlar. Bunun üzerinde çalışılması gerekmektedir.
Gün geçtikçe süreksiz muhafaza altındaki Suriyelilerin içinde bulundukları bu kurallar nedeniyle suça karışmaları, asayiş meseleleri oluşturmaları kaçınılmazdır.
Suriyeli sığınmacılarla birlikte kentimizdeki nüfusun birden artması, kısıtlı su, güç kaynaklarında ve alt yapıda önümüzdeki devirde kahır yaşanmasına neden olacaktır.
Gittikçe daha da derinleşeceği tespit edilen bu durum, bilhassa kentimiz için birçok açıdan beka sorunu olma potansiyeli taşımaktadır.
SONUÇ;
Günümüzde ağır göç alan kentlerin büyük çoğunluğu farklı ırk, lisan, din ve ekonomik gelire sahip bireylerden oluşmaktadır. Bu kentler ahenk, çatışma ve dışlama üçgeninde, bir ortada tutunma ya da ayrışma gayretinin verildiği yerlere dönüşmüştür.
Gaziantep kentimizi kıymetli kılan durum, kentin ağır bir sığınmacı kitlesine sahip olması ve bunun çeşitli toplumsal riskler taşımasıdır.
Göçlerle etnik temelli yerleşim bölgelerinin ortaya çıkması ve bunların ekonomik açıdan dezavantajlı bölgelere dönüşmesi ise çok daha risklidir. Bu alanlarda oluşan yeni dezavantajlı toplumsal, kültürel ve ekonomik ortam bir sonraki kuşağa aktarılmaktadır. Bu durum sorunun kökleşmesine neden olacaktır.
Suriyelilerin küçük bir kısmı dönmüş olabilir. Fakat yeni gelişlerin devam ettiği, hatta bu işin borsasının kurulduğu, parayı verenin hala ülkemize gelebildiği istikametinde önemli savlar vardır. Bu tezlerin araştırılması ve doğruluk hissesi varsa gereğinin yapılması gerekmektedir.
Suriyeli sığınmacıların Türkiye’de toplumsal olarak neden oldukları en derin tesir ekonomik olandır. Farklı biçimlerde ortaya çıkan bu tesirler, aslında toplumdaki başka dinamikleri de etkilemektedir. Suriyeli sığınmacılar nedeniyle, bilhassa eğitim ve sıhhat hizmetleri üzerindeki yük ziyadesiyle artmıştır.
Suriyeli sığınmacıların ekonomik açıdan doğurdukları tesirlerin birincisi, bilhassa sığınmacıların yüklü yaşadığı kentlerde neden oldukları maliyet artışlarıdır. Bu artışların başında besin, kira ve konut fiyatları gelmektedir. Kentimizde konut ve kira fiyatları artışı, Suriyeliler nedeniyle ülke genelindeki enflasyon oranından daha yüksek çıkmaktadır. Suriyelilerin neden olduğu bir öbür kıymetli ekonomik sorun ise iş imkânlarının azalmasıdır. Suriyeli sığınmacılara karşı en büyük reaksiyon bu bahiste olmaktadır.
Diğer taraftan, Suriye iç savaşı genel olarak Türk iktisadı, özel olarak da hudut kentlerinin iktisadında bir azalmaya neden olmuştur. Bu azalmadan en çok etkilenen kentlerden birisi Gaziantep’tir. Kentimizin Suriye’ye ihracatı durma noktasına gelmiştir. Burada faaliyet gösteren birtakım Suriyeli firmalar ise kentimizin firmalarına nazaran bilhassa Arap ülkelerine daha rahat ihracat yapabilmektedir.
Suriyelilere birçok bahiste olumlu ayrımcılık yapılmaktadır. Bu durum süreksiz müdafaa altındakilerin akrabalarını da buraya çağırmaya teşvik etmektedir.
Sonuç olarak Gaziantep kentinde sığınmacılar dezavantajlı mahallelerde yoğunlaşmışlardır. Münasebetiyle mevcut siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel sorunlara sahip bu mahallelere yenilerinin eklenme mümkünlüğü yüksektir. Bu durumun önümüzdeki yıllarda toplumsal olaylara neden olması da muhtemeldir.
‘SURİYELİLERİN GERİ DÖNÜLÜNÜ SAĞLAYACAK SİYASETLER ÜRETİLMELİ’
ÇÖZÜM TEKLİFLERİMİZ;
Türkiye’nin ivedilikle mevcut siyasetinden vazgeçip, halkın sorunlarını çözecek ülkemizin gerçekleri ve halkımızın faydalarını gözetecek, süreksiz müdafaa altındaki Suriyelilerin geri dönüşünü sağlayacak siyasetler üretmesi gerekmektedir.
Sığınmacılarla ilgili imzalanan memleketler arası mutabakatlar gözden geçirilmeli ve sığınmacıların geri dönüşünü sağlayacak müzakerelere acilen başlanmalıdır.
Ülkemizde süreksiz muhafaza altındaki sığınmacılara dayanak olan milletlerarası yardım kuruluşları, ülkemizi terk etmeli, mevcut pozisyonlarını Suriye’de yapılandırarak, sığınmacıların kendi topraklarında yaşamalarını sağlayacak çalışmalar yapmalıdır,
Bu ortada;
-Suriyelilere verilen dayanaklar ölçülü ve denetimli hale getirilmelidir,
-Suriyelilerin ülkemizde kalmasını özendirici kurallar kaldırılmalıdır,
-Kanunlarımız çerçevesinde Suriyeli küçük kızların evliliğine pürüz olunmalıdır,
-Yapılan takviyelerle inançlı ve rahat bir yaşama kavuşan Suriyelilerin çok çocuk yaparak nüfuslarının istikrarsız bir formda artmasını önlemek için, maddi dayanaklar kaidelere bağlanmalıdır,
-Kayıtsız olarak çalışan Suriyeli işyerleri kontrollerle kayıt altına alınmalı ya da kapatılmalıdır,
-Kayıtsız çalışan Suriyeli personellerin kayıt altına alınarak, Türk çalışanlarla tıpkı koşullara haiz olmaları sağlanmalıdır,
-Suriyeli müteşebbislerin iş kurma etabında kentimizdeki bölümlerin dinamikleri dikkate alınarak ve kentimizin ekonomik yapısını etkileyecek ögeler da gözetilerek müsaadeye tabi tutulmalıdır,
-Suriyelilere ilişkin iş yerleri kanunlarımız ve piyasa kaideleri çerçevesinde denetlenmeli ve disipline edilmelidir.
-Sivil toplum kuruluşları olarak bu süreçte her türlü katkıya hazır olduğumuzu bildiririz. Hem asırlardır komşu olduğumuz Suriyelilerin kendi vatanlarında huzurla yaşaması için, hem de atalarımızın kanlarını dökerek, canlarını vererek bizlere teslim ettikleri cennet vatanımızı, her tarafıyla korumak için her türlü fedakarlığı yapacağımızın ve bu bahiste gereken her çabayı vereceğimizin bilinmesini isteriz.
Bilgilerinize hürmetlerimizle.”