Mustafa Özgür Sancar yazdı…
Geride bırakmak üzere olduğumuz hafta pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi.
Köpeklerin uyutulması tasarısıyla başlayan sokak hayvanları tartışması tam bir kaosa dönüştü. İnsancıl olan herkes hayvanların hayat hakkına hürmet duyar. Humanite inancını içselleştirmiş birey yalnızca hayvanları değil, tabiat ve tüm canlıları muhafazayı bir varoluş sebebi sayar. Bu nedenle ”uyutma” olarak planlanan itlaf teşebbüsünü gerçek kabul etmek mümkün değil. Ama yapılan tartışmada tasarıyı savunanlarla ile bunun karşısında olanlar âdeta birbirinden milyonlarca ışık yılı uzaktaymış üzere kutuplaştılar. İki çok cephe oluştu. Diyalektik bir süreçtir, tabiatta çok olan her şey zıttına döner. Burada bir zıttına dönme sorunu var.
Sokaklar hayvanların hayat alanıdır diyen aşırıcılarla, ”hayır” onlar beşerler için tehdittir diyenler birebir noktada buluşuyor: İnsanı dışlayan yaklaşım ve çözümsüzlük.
İnsan hayvan ve tabiat ile kurduğu ilgi sayesinde hayatı var etti. At, tarihin yazılmasında en değerli faktörlerden bir tanesi oldu. Türk kavimlerinde neredeyse bedenin bir kesimiydi. Bir Göktürk, at sırtında yemek yer, uyur, savaşır, konuşurdu. Hayvanlar nedensiz olarak besi hayvanları, yaban hayvanları, çiftlik hayvanları diye kategorize edilmemiştir. Hepsinin bir pahası, ömrün devamı ve geliştirilmesinde bir yeri var. Öküz köylünün altına saman atarak, gözü üzere sakındığı bir varlıktır; zira ömür öküzün harika kuvveti ile çetin toprağın gayretinde yeşerir. İnsan hayvanı sever, hayvan üretmektir, yaşamaktır. Hiç kuşku yok ki insanların dostu olabilirler. Hasebiyle sokak hayvanları sıkıntısına büyük insanlığın hayvanlarla kurduğu tarihî içerikten bakabiliriz. ”Biz et muhtaçlığımız için koyun kesiyoruz, inek kesiyoruz, onlar hayvan değil mi (?) onları öldürürken neden sesiniz çıkmıyor” formundaki düz mantıkçı anlayışla, hayvanseverlik ve hayvan hakları ismine, kedi ve köpeklerin denetimsiz ve başıboş dolaşmasını, emek ve işçinin özgürleşmesi sorunu ortada dururken, bir özgürlük sıkıntısıymış üzere anlatanlar bir sorunun iki kesimini oluşturuyorlar.
Yapılması gereken, hayvanların süratle üremesinin önüne geçmektir. Maliyet münasebetinin gerisine sığınmadan etraflı bir kısırlaştırma planını hayata geçirmek gerekiyor. Ayrıyeten hayvan barınaklarını radikal biçimde güzelleştirmeli. Bununla birlikte sokakta hayvanların barınacakları beslenecekleri adacıklar oluşturulmalı. Böylelikle engellenemeyen biçimde artan hayvan sayısı denetim altına alınır. Sokaklardaki hayvanlar lokal idarelerin aktif çalışmasıyla ömürlerine devam ederler. Bir hükümet siyaseti olarak bu bahse kâfi bütçe ayrılmalı, devlet bütçesi hakikat kullanıldığında, kısırlaştırma ve müdafaa tedbirleriyle ilgili bütçe münasebeti üretilemez, ayrıyeten hayvanlara eziyet edip öldürenler ilgili daha sert yaptırımları içeren yeni bir yasal düzenleme yapılmalı.
27 MAYIS VE DEVRİM
27 Mayıs’ın 64. yıldönümünü geride bıraktık. Şaşırtan olmayan biçimde 27 Mayıs 1960 harekâtını, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 Amerikancı darbeleriyle bir tutan anlayış sesini daha fazla çıkarmaya çalıştı. Laikliği ve Cumhuriyeti savunan herkesi darbeci ve diktatör halinde suçladıkları üzere, bilimsellikten uzak bir düz mantıkla 27 Mayıs’ı da bir darbe olarak nitelendiriyorlar.
Oysa darbe demokratik iktidarlara karşı yapılır. Demokratik olmayan iktidarlara karşı yapılan harekât darbe olarak nitelendirilemez. Örneğin Şili’de 11 Eylül 1973’te sosyalist lider Salvador Allende’ye Pinochet tarafından yapılan askerî harekât bir darbedir. Allende temel hak ve özgürlükleri koruyan toplumsal eşitliğe kapı aralayan bir demokrasiyi temsil ediyordu.
Türkiye’de 1960 öncesi şartları incelediğimizde demokrasinden büsbütün uzaklaşmış bir hükümet modeliyle karşılaşıyoruz. Seçimle gelen Demokrat Parti, mutlak çoğunluğu yitirmiş olmasına rağmen, kendi çoğunluğunun iradesini mutlak irade üzere göstermiş, rakiplerine ömür hakkı tanımamıştır. Halkı ”vatan cephesi” telaffuzları ile ikiye bölmeye çalışmış, basın ilân kanunu ve tehditlerle basın ve genel olarak toplum üzerinde ağır baskılar oluşturmuş, Adnan Menderes ve yönetici arkadaşları pek seküler bir ömür pratiğine sahip olmalarına rağmen, siyasal İslamcı akımları ve Ortaçağ artığı feodal kalıntıları, aşiret, pir vb. desteklemiş, laik Cumhuriyet’i bir karşı devrimci dalga ile tehdit etmeye başladı. ABD’yle kurulan tek taraflı ve teslimiyetçi bağlantı, başta traktör aldırılan, lakin deposuna akaryakıt koyamayan köylüyü sonra tüm çalışanları ”Küçük Amerika” düşü altında ekonomik yok oluşa sürüklemiş, bunun sonucunda başta üniversite öğretim üyeleri ve öğrencileri olmak üzere halkın değişik katmanlarından pek çok vatansever protesto yürüyüşleri başlatmıştı. İstanbul’da Barbaros yokuşundan Beşiktaş’a yanlışsız yapılan yürüyüş bunların en değerlilerindendir. Türk Silahlı kuvvetlerindeki genç subaylar, toplumdan yükselen bu sese kayıtsız kalmamış, Türk ordusu tarihinde birinci kere buyruk komuta silsilesinin bilakis bir harekât gerçekleştirerek demokratik yolları bütünüyle kapatan, hatta 1961’deki seçimi bile iptal etme teşebbüsünde olan bir iktidarın varlığına son verdi. Harekât toplum tarafından daima ve yılmadan gerçekleştirilen demokrasi aksiyonlarına dayanıyordu. Yani bir toplumsal meşruiyete sahiptir. Sonrasında kurulan Millî Birlik komitesi, kelam verdiği üzere, çok kısa bir vakit içerisinde hükümeti sivillere devretti. 1961’de kabul edilen yeni Anayasa, kuvvetler ayrılığı unsurunun son derece net ölçüler belirtilmesi ve güçlü temellere bağlanması, sendikal hak ve özgürlüklere geniş yer vermesi ile dünyanın en demokratik anayasalarından bir tanesi olmuştur. Yassı Ada’da kurulan Askerî mahkemede başbakan Adnan Menderes ve dış işleri ile iç işleri bakanlarının idam ile cezalandırılmaları kabul edilemez. Ancak toplamda baktığımızda 27 Mayıs bir ihtilal olmamakla birlikte bir darbe de değildir. Demokratik olmayan bir iktidara karşı, halkın yasal takviyesini almış ilerici bir harekettir. 1961 Anayasası ve demokratik tertibin kaçınılmaz bir kesimi olan sol ve toplumcu hareketlerin bu periyottan sonra gelişmiş olması 27 Mayıs’ın ilerici niteliğini ispatlar.
LAİK CUMHURİYET EĞİTİM MODELİ
Bir öteki tartışma konusu Türkiye yüzyılı maarif modeli olarak tanımlanan yeni ”eğitim müfredatı”… İçinde Atatürk olmayan, laiklik ve bilim olmayan bir eğitim modeli Anayasa ve Ulusal Eğitim kanunun karşısına düşüyor. Çok açık biçimde, hakkını hukukunu bilen yurttaş kavramını, sorgulayan birey anlayışını dışlayan bir içeriğe sahip. 1921 Anayasası’nı ”dikkâte alarak” yapılacağından bahsedilen ”yeni anayasa” fikri ile paralel ilerleyen anlayışın eseri. Sivil toplum kuruluşu olarak tanımladıkları tarikatlarla işbirliği yaparak, laik Cumhuriyet ve onun üst yapı kurumlarını oluşturan moderniteyi tasviye etmeye uğraşıyorlar. Cumhuriyetin aklı temel alan, bilimsel ve laiklik temellerine dayanan eğitim programından vazgeçemeyiz.
GALATASARAY, CİRO VE FUTBOLDA SEVGİ
Galatasaray’ın şampiyonluğunu tebrik ederim. Sonuna kadar hak edilmiş bir şampiyonluk. Daha evvel de yazdım, spor yarışlarında, bilhassa futbolda seremoni ve kutlamaları izlemekten büyük bir zevk duyarım. Kutlamalar muvaffakiyet ve gayeye ulaşmaktan kaynaklanan sevinç hissinin en doğal hâlini resmeder. Galatasaray’ın kutlamalarında çocukların ön planda olması şahaneydi. Bilhassa Direns Mertens’in 2 yaşındaki oğlu Ciro tam bir sevgi imgesine dönüştü. Küçük hâliyle tribünlere 3’lü yaptırırken yaşadığı heyecan, ”Cim Bom” diye bağırıyor olması, stadı gördüğünde kapıldığı zaten sevinç, onun sembol olmasını sağladı. Taraftarlar onun fotoğrafının olduğu bir pankart bile açtılar. Ciro aslında tüm çocukların sembolize ettiği masumiyeti, günahsızlığı anlatıyor. Ciro ile birlikte şampiyonluğu kutlayan milyonlarca taraftar sevginin peşinden gidiyor. Tam da futbolun gereksinim duyduğu şey: sevgi ve sevinç. Karşı taraftan hakaret ve tehditler gelirken, bu tarafta masumiyetin sembolü çocuklar futbolu sevgiyle dolduruyor. Umarım Türk futbolunda Ciroların sayısı artar.
FATİH SULTAN MEHMET, İSTANBUL VE İLERİCİLİK
29 Mayıs’ta İstanbul’un fethinin yıldönümünü kutladık.
İstanbul’un fethi kutlamaları çerçevesinde yapılan tartışmaların sığ olduğunu düşünüyorum; nedeni son derece açık…
TARİHİN YASASI
Her tarihî olay, kendi maddeleri içerisinde kıymetlendirilir. Tarihî materyalizm bunu berrak biçimde anlatır.
Uygarlığın tarihi tabiatın elverdiği kaideler içerisinde yeni ömür biçimleri ve toplumsal sistemler kurulduğunu gösteriyor. Her bir siyasal sistemin ve tarihî periyodun dayandığı toplumsal gelişim maddeleri vardır ve özel olarak her bir tarihi olay, yaşandığı periyodun kuralları ile ele alındığı sürece yanlışsız anlaşılabilir. Olaylar ve sonuçlar sıkı neden-sonuç münasebetleriyle, meydana geldikleri tarihi süreç içerisinde açıklanabilir.
FETİH VE İLERLEME
Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi, bir zorunluluktu. Fethin muvaffakiyetle tamamlanması ise bir devrimci sonuç doğurmuştu.
Orta Çağ imparatorluk periyodu kapanıyor, yerine Yeni Çağ’ın düzgün örgütlenmiş feodal periyot imparatorluk yapısı geliyordu.
Bin yılı aşkın müddettir varlığını sürdüren Doğu Roma İmparatorluğu’nun, fetihle birlikte yıkılmış olması, bir bölümün kapanıp, başkasının başladığının biricik göstergesi olamaz, ancak ileri bir devlet örgütünün tarih sahnesine çıkmasını gösteriyor olması nedeniyle tarihî bir kıymete haizdir.
YENİ VE İLERİCİ BİR KUVVET
Fatih Sultan Mehmet idaresindeki Osmanlı Devleti, Bizans’tan çok daha uygun örgütlenmiş bir orduya sahiptir. Savaş tekniği ve egemenlik kurma pratiği açısından daha ileri bir devlettir.
Gelişiminin zarurî sonucu olarak fethetmek zorundadır. Bu, yeni çağın âlâ örgütlenmiş feodal devletinin gelişim maddesidir.
Dünyanın en kıymetli kenti İstanbul’un fethi, işte tam bu nedenle, toprak kazanma ve ganimetçi ya da kutsal bir vazifesi yerine getirme münasebetleriyle açıklanamaz.
Fatih Sultan Mehmet periyodun en büyük siyasetçi ve devlet adamı olarak tarihî gelişim yasasını gördü. Osmanlı devleti yükselişini, lakin, etrafında konumlandığı İstanbul’u alıp, batıya yayılarak gerçek bir egemenliğe dönüştürebilirdi. Bu bir tarihî ödevdi.
O periyodun devlet gelişim yasası fethetmekti. Fethedilen ülke, kent ve yerlerin ziraî eser, asker, vergi ve sağlayacağı her türlü artı bedel ile devlet sistemini daima yine üretmek ve geliştirmekti.
Fatih sayesinde Osmanlı, devrin ilerici kuvveti olmuştu. İlerleme, fetih ve fethedilen topraklara yeni devlet anlayışını taşıyarak gerçekleşti. Bu, Yeni Çağ’ın ilerleme yasasıydı ve kendi maddesine uygun kıymet ve idare maddelerini da üretti. Kardeş katli dâhil, ele geçirilen topraklarla ilgili mülkiyet bağlarının tekrar düzenlenmesi, devlet idaresi ve toplum hayatındaki tüm düzenleme ve hiyerarşik sistem, devrin şartları içerisinde mana kazanır.
Dolayısıyla 21. yüzyılın ilerleme maddelerinden bakarak İstanbul’un fethini anlayamayız.
Bugünün bedelleriyle fethi yargılamak tarihî gerçekliğe aksi düşen, sığ bir anlayıştan öteye gidemez.
1453 yılının fetih anlayışla, bugün siyaset yapmak savı ise çağın dışına düşmektir. Ne toplumsal bir desteği bulunabilir ne de muvaffakiyet talihi vardır.
ÖNCÜ BİR RÖNESANS HÜKÜMDARI
Bana nazaran Fatih Sultan Mehmet, Mustafa Kemal Atatürk ile birlikte Türk tarihinin en büyük önderidir.
Temel düsturu bilim olan ilerici bir karakterdir. Ömür ve toplumu, gerçeklere bakarak anlamayı tercih etmiştir. Eksiksiz bir tarih şuuruna sahiptir ve tahminen de hayatı tüm gerçekliğiyle kavrıyor olması buradan ileri gelmektedir. Antik tarihe meraklıdır. Binlerce ciltlik kitaba sahip olan bir kütüphanesi vardır. Klasik Yunan Mitolojisi’nin temel yapıtı İlyada ve Odesa’nın kopyasını hazırlatmıştır. Coğrafyaya özel bir merakı vardır ki bu İstanbul’un fethinde, stratejisini muvaffakiyetle uygulamasını sağlamıştır. Kendisinden evvelki büyük tarihî şahsiyetler, Büyük İskender, Roma imparatoru Augustus… tüm bunların hayat hikâyesini çok âlâ bilmektedir.
Osmanlı Türkçesinin yanısıra Arapça, Farsça, İbranice, Keldanice, Slavca, İtalyanca, Yunanca ve Latince bildiği söylenir. Din dâhil her bahiste tartışmaya açık olduğunu göstermiştir.
İstanbul Ortodoks Kilisesine patrik olarak atadığı Gennadios ile Hristiyanlık akdi üzerine müzakereye girişmiştir.
Gerçek bir Rönesans hükümdarı olarak tarihinin öncüsü olmuştur.
Hiç kuşku yok ki bugünü 1453’teki dünya ile ya da 1453’ü bugünün dünyası ile yorumlamaya çalışanların Fatih Sultan Mehmet’in yanında yeri yoktur.
FİLİSTİN, İSPANYA, AVRUPA SOSYALİZMİ
Siyonizm ırkçılıktır, temel pratiği yayılmacılık ve dünya egemenliğidir. İsrail’deki siyonist anlayışın saf Filistinlilere yaptığı katliam, Hitler’in musevilere yaptığıyla birebir. Suçsuz insanları topraklarından sürmekle yetinmeyen ırkçı Netanyahu hükümeti Refah’taki toplama kampında da mevt kusuyor. Milletlerarası Ceza Mahkemesi (UCM) Başsavcısı Kerim Han’ın Netanyahu’nun tutuklaması talebi, ABD’yi ziyadesiyle rahatsız etti. Birebir halde Avrupa sosyalizminin temsilcisi olarak kabul edilen İspanya’da, Pedro Sanchez önderliğindeki sosyalist hükümetin Filistin’in devlet olarak tanıma kararı önemli… sosyalist Sanchez hükümetinin bu bahisteki kararlılığı taktire şayan… İrlanda ve Norveç’ten de emsal kararların gelmesi rahatsızlığın boyutlarını arttırdı.
Netanyahu UCM’deki talebin antisemtizm olduğunu sav ederken, ABD Dışişleri bakanı Blinken kararın Gazze’de ateşkesi zorlayacağını söyledi. Tek başına bu açıklamalar dünyaya ABD yayılmacılığıyla siyonizmin birlikte yürüdüğünü, birbirine muhtaç olduğunu gösteriyor.
Bir NATO ülkesi olan İspanya’dan gelen tanıma kararı, direnen Filistin için bir kazanım, ancak kâfi değil. Tahlil emperyalizmi yenmek. Kısa vadede ise çok kutuplu dünyanın Asya’daki büyük güçleri somut bir adım atmalı. Çin, Rusya ve vaktinde Şangay İşbirliği örgütü çerçevesinde biraraya gelen bütün bağlaşık devletler İsrail’in derhal ateşkes yapmasını talep etmeli. Lakin bu biçimde Filistin’deki katliam durdurulabilir.