8 Haziran Marmara Denizi Günü kapsamında, biliminsanları ve STK temsilcileri Marmara Denizi’nin mevcut durumuyla, kirlilik, iklim değişikliği üzere faktörlerin muhtemel tehditlerini tartıştı. Denizdeki canlı popülasyonu, oksijen durumu; sıcaklık ve müsilaj üzere birçok hususun da tartışıldığı aktiflikte Türkiye Deniz Araştırmaları Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve İstanbul Üniversitesi Deniz Biyolojisi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onur Gönülal da bir konuşma yaptı.
Doç. Dr. Gönülal konuşmasında, Marmara Denizi’ndeki yabancı cins tehlikesine dikkat çekti. Gönülal; Kızıldeniz ve Akdeniz’den gelen cinslerin denizdeki sıcaklık artışları sebebiyle Marmara Denizi ve Karadeniz’e yönelebileceklerini tabir ederken; balon balığı ve aslan balığı üzere zehirli cinsler konusunda da ikazlarda bulundu.
‘BUNA MARMARA’NIN AKDENİZLEŞMESİ SÜRECİ DİYORUZ’
Doç. Dr. Gönülal, açıklamasında şu tabirlere yer verdi:
“Normal kaideler altında baktığınız vakit yabancı tiplerin en fazla giriş yaptığı yerler Doğu Akdeniz, onun da sebebi varsayım edersiniz ki Süveyş Kanalı. Beklenti şu tarafta oluyor. Akdeniz’de Kuzey Ege’de nispeten Güney Ege’de yabancı cins sayısının çok daha fazla olmasını bekliyoruz. Tamam bu türlü fakat; bu çeşitler düşünün Süveyş Kanalı’ndan gelen bir balık çeşidi yüzerek 5 yılda ya da 1 yılda çok rahat bir halde Marmara’ya ulaşabiliyorlar. Evvelce bu kadar fazla sayı yoktu, artık daha fazla. Sebebi ise çok açık global ısınma.” tabirlerini kullandı.Gönülal, “Bu canlılar Kızıldeniz’den geliyor; bu deniz bizim denizlerimize nazaran çok daha fazla sıcak bir deniz. Siz sıcaklık farkını azaltırsanız ki olağanda çocukluğumuzda Marmara’da çoğumuz yüzdük, soğuk diye hatırlardık.Kızılzdeniz’de siz sıcaklık farkını azaltırsanız, bu canlılar sıcaklık farkına aldırış etmeden evvelce tahminen Muğla’ya kadar gelebiliyorlardı artık Marmara’ya kadar gelebiliyorlar. Buna artık biz Marmara’nın Akdeniz’leşmesi hatta artık bu cinsler Marmara’yı geçip Karadeniz’e geçiyorlar, Karadeniz’in de Akdeniz’leşmesi süreci diyoruz.
‘YENİ GELEN TİPLER ORADA OLMASI GEREKEN ÇEŞİTLERİ KONUTUNDAN KOVUYOR’
Baktığınız vakit çok hoş balıklar da gelmeye başladı ya da canlılar bunun ne ziyanı olacak. Olağanda bizim Marmara’da bulunması gereken ekosisteme yıllardır alıştığımız, bizim yıllardır dünyanın milyonlarca yıldır alıştığı o cinsler artık bir düşmanla karşı karşıya. Düşünün Kızıldeniz’den kalkıp Marmara’ya kadar gelip orada bir popülasyon oluşturabiliyorsanız çok güçlüsünüz demektir. Hasebiyle bir komşunun meskenine gittiğinizi düşünün orada siz uzun mühlet kaldınız ve komşu sizi atamıyor, siz onun yemeğine ortak oluyorsunuz, tabiri caizse üreme alanları daha fazla oluyor, tahminen de konuttan kovacaksınız onu. Yeni gelen tipler yalnızca Marmara için değil, gerçekte orada olması gereken cinsleri tabiri caizse konutundan kovuyor bu türlü olduğu vakit da temel yerli tiplerimize ziyan vermeye başlıyor.”
‘KARADENİZ VE MARMARA İÇİN BÜYÜK TEHLİKE’
Doç. Dr. Gönülal, balans sularıyla denizlerimizde yaşamaya başlayan cinslerin tehlike saçtığına dikkat çekerek şunları söyledi:
“En hoş örneği Marmara’nın dışında Karadeniz’de bir tıp var.1950’li yıllarda geldi balans sularıyla geldi. Balans suları Karadeniz için de Marmara için de çok büyük bir tehlike. Daha yeni yasaklandı. Olağanda gemiler Avusturalya’dan Yeni Zelanda’dan dünyanın dört bir yanından geliyor. Marmara’dan geçerken bunlar balans sularını bırakıyorlar. Balans suyu nedir ? Bir geminin istikrarda kalabilmesi için şayet bir gemi Şili’den geldiyse, oranın suyunu alıyor. Marmara’dan geçerken o suyu boşaltıyor. Oradaki canlılar bu sefer Marmara’ya ya da Karadeniz’e taşınmaya başlıyor. Siz burada güçlü bir popülasyon oluşturuyorsanız buradaki canlıları mahvediyorsunuz. En hoş örneği küllü olarak isimlendirilen bir çeşit salyangoz.1950’li yıllarda geldi ve şu an İğneada’dan tutun da Gürcistan’a kadar bütün Marmara’da ve Karadeniz’in her tarafında var. Ne ziyanı var ? Midye yatakları, kum midyesi, bunların hepsini yemeye başladı. Dahası hamsi istavrit üzere Karadeniz’e mahsus balıkların yumurtalarını da yemeye başladı.Öyle olduğu vakit da ziyan açık bir halde ortaya çıkıyor.”
‘BİR KARİDES ÇEŞİDİ MARMARA’DA ÇOĞALMAYA BAŞLADI’
Marmara’da çoğalması devam eden cinslerden de bahseden Gönülal, “Taraklı medüz diye geçiyor. Bir de Beroe Ovata diye bir çeşit var. Onlar şu an Marmara’da çoğalıyorlar. En büyük tehlike bu Marmara’da. Bir de bir karides tipi var. O karides tipi de Marmara Denizi’nde çoğlamaya başladı. Geceleri etkin oluyor bu hayvan gündüzleri kendini kuma gömüyor. Gündüz bunları avlayamıyorlar. Avlayamadıkları için de çoğalıyor. Ekonomik olarak da pahalı. Pembe karidesin kilosu 1 liraysa, bunun kilosu 100 lira çok büyük bir fark var. Çoğalmaya başladı fakat ne cins bir tesiri olacak ? Pembe karides diye marketlerde satılan karidesin yemlerini yiyor büyük ihtimalle. Habitatlarını paylaşıyor. Tahminen de Marmara’nın kuzeyinde yerli karidesler varken yabancı bir karides geldiğinde onları oradan kovalayacak” dedi.
‘ASLAN BALIĞI’NIN GİRMEMESİ İÇİN HİÇBİR SEBEP YOK’
Gönülal, “Marmara’ya yabancı cinsler geliyor fakat tesirleri Doğu Akdeniz yahut Güney Ege kadar tesirlerini göstermiyor. Aslan Balığı ve Balon Balığı’nı duymuşsunuzdur, onlar orayı mahvetti. Balon Balığı Marmara’ya ulaştı, Aslan Balığı’nın ise en son Midilli Adası bölgesinde kaydı var. Şu an bilim insanlarının söylediği Aslan balığının üst gerçek çıkmasını engelleyen tek şey sıcaklık bariyeri, ancak bu sıcaklık farkı gittikçe azalırsa sıcaklık artışı bu formda devam ederse, Aslan Balığı’nın Marmara’ya girmemesi için hiçbir sebep yok. Zehirli bir balık çeşidi ve dokunduğunuz anda panzehiri de yok. Baya bir kasvet yaşayacağız. Umarım gelmez. İklim uzmanı değilim; lakin bilim insanları tarafından modellemeler yapılıyor, 1970’ten günümüze olan sıcaklık ve tuzluluk bilgilerini baz alarak önümüzdeki 20 yılda 50 yılda neler olacağı iddia ediliyor. Bilgiler, çok açıkça sıcaklığın artacağını gösteriyor.Bu yalnızca Marmara ya da Ege’nin sorunu değil bnütün dünyada sıcaklıklar artmaya başaldı.Kuzey Kutbu’ndaki buzullar eriyor deniz düzeyi yükseliyor. Bu alışılmış ki Marmarayı’da etkileyecek” formunda konuştu.
‘SİLİVRİ AÇIKLARINA KADAR GELİYORLAR’
Beylikdüzü’nde toptan balık satışı yapan Kenan Balcı, yabancı cinslerden Balon balığının Silivri açıklarında ağır olduğunıu belirterek, “Son yıllarda ısı derecesinde görülmemiş bir yükseklik var. Balon balığı, Aslan balığı görülüyor. Balon Balığı şu an Marmara’da var. Ege ve Akdeniz üzerinden gelip Çanakkale Boğazı’ndan giriş yaparak Silivri açıklarına kadar geliyorlar. Okyanus ve sıcak ülkelerdeki ısı derecesi Türkiye’de de mevcut. Çanakkale Boğazı esasen balıklar için köprü görevi görüyor” diye konuştu. Balcı, “Sürü halinde değil, tek tük geliyorlar. Balon balıkları çoğaldıkça öteki balıklar azalıyor. Bunlar bir de kirpi üzere dikenli oldukları için gemicilerin, balık tutanların ağlarına dolaşıyorlar, balık tutamamalarına da sebep oluyorlar” tabirlerini kullandı. (DHA)