Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, enflasyon maksatlarının gerçekçi olduğunu belirterek, amacı, her bilgiyle birlikte tekrar gözden geçirdiklerini söz etti.
Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde, milletvekillerinin sorularını yanıtladı. TCMB Başkanı Karahan, “Dezenflasyon sürecinin sıcak parayı çekerek olduğu” tarafındaki tenkitlere, “Enflasyonla çaba programımız katiyen sıcak para üzerinden değil. Talep üzerinden, talebi denetim ederek enflasyonu düşürme gayeli. Bununla birlikte enflasyon beklentilerini ve fiyatlama davranışlarında bozuklukları düzeltme hedefli. Bu beklentilerde ve fiyatlama davranışlarında düzelme epeyce esasen ithalat da olağanlaşacak. Bununla birlikte cari açıkta kalıcı güzelleşme olacak.” karşılığını verdi.
Bunun, dünyanın her yerinde siyaset faiziyle yapıldığını, kendilerinin de emsal bir program işlediklerini anlatan Karahan, “Son 1,5 ayda rezervlerdeki güzelleşmeye bakarsak bunun üçte birinin yurt dışı kaynaklı olduğunu görüyoruz. Geri kalan üçte biri bireysellerin döviz mevduatlardan Türk lirasına, öteki üçte biri de ihracat gelirleri ve kurumlarımızın Türk lirasına dönmesinden kaynaklanıyor.” sözlerini kullandı.
Karahan, Türkiye’nin “cari açıkta finansman sorunu olmadığını” tez ederek, “Bizim sıcak paraya, bu halde, bu manada muhtaçlığımız yok. Talebi soğutmak, beklentileri düzeltmek ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı düzeltmek için yapmamız gereken faiz artışının yan tesiri olarak sermaye artışı da geliyor.” dedi.
‘RESMİ ENFLASYON BİLGİLERİNİ DİKKATE ALIYORUZ’
Karahan, yalnızca rezervlerdeki güzelleşmenin değerli olmadığını, kalıcı bir formda tek hanelere düşmesi ve daha sonra yüzde 5’e inmesinin kalıcı muvaffakiyet için hayli kritik olduğunu söyledi.
Enflasyon amaçlarının belirlenme sürecini anlatan Karahan, birçok varsayımın girdiği bir modelin olduğunu, bunlar ışığında enflasyon görünümünün ortaya çıktığını belirtti. Karahan, “Tek bir sayıda değil. ‘Yüzde 38 diyoruz’ ancak etrafında bir band var. Birtakım varsayımlar var. Şu anda risklere baktığımızda üst taraflı risklerin ağır bastığını görüyoruz. Şu anda enflasyon maksadımızın gerçekçi olduğunu düşünüyoruz. Her gelen datayla birlikte tekrar gözden geçiriyoruz. Orta gaye çerçevesinde siyaset duruşumuzu belirliyoruz.” diye konuştu.
Karahan, TÜİK’in Eurostat’ın koyduğu memleketler arası standartlara uygun hareket ettiğini, metodolojisinin net olduğunu söz ederek, “Biz de TCMB bünyesinde piyasadan fiyat topluyoruz. Başka varsayımlarla birleştirerek aşikâr iddialarda bulunuyoruz. Bizim bilgilerimizle TÜİK’in bilgilerinin dengeli olduğunu düşünüyoruz. Para siyaseti kararlarını alırken resmi enflasyon bilgilerini dikkate alıyoruz. İTO’nun datalarını de değerli buluyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
PERFORMANS ÖDEMELERİ
Milletvekillerinin Merkez Bankası çalışanlarına “performans” tazminatı sorularına Karahan, şu cevabı verdi:
“Başkan, başkan yardımcıları, denetleme kurulu üyeleri, Banka Meclisi Üyeleri ve Para Politikası Kurulu üyeleri performans ödemesi tazminatı almıyor. Performans ödemesi, çalışanların ferdî performansını teşvik etme hedefiyle kullanılan bir sistem. 1980’lerden beri uygulanıyor, yeni bir uygulama değil. Her çalışanımıza vermedik. Performansa ve yüzdelik dilimlere nazaran ödemeler yapıldı. Bir ila iki maaş ortasında tazminat ödendi. Bu da milletlerarası uygulamalarla dengeli. Başka Merkez Bankalarında da uygulanır.”
Karahan, bankaların döviz kredisi vermesini sınırladıklarını anımsatarak, faiz artırımıyla birlikte transfer sistemini desteklemek için ek adımlar da attıklarını söyledi. Türk lirası kredilerde büyüme limiti olduğunu belirten Karahan, yabancı para kredisinin de yaklaşık yüzde 4 civarında arttığını kaydetti. Bunun enflasyon açısından sorun olduğuna işaret eden Karahan, “Kurun daha stabil olması yabancı para kredi iştahını artırıyor. Türk lirası kredilerinin faizlerinin artmış olması iştahı artırıyor. Biz bunu sınırlama emeliyle yüzde 2 limit getirdik. Yüzde 2 limiti aşan bankaların mecburî karşılık tesis etmesi gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
İhracatçılara getirilen yüzde 40 döviz satışına da değinen Karahan, bu uygulamanın devam edeceğini öngördüklerini bildirdi. Bu oranı değerlendirebileceklerini lisana getiren Karahan, “Rezerv güçlendikçe, enflasyon düşeceğine olan inanç arttıkça ve piyasa şartları el verdikçe yüzde 40’ı kıymetlendirebiliriz.” diye konuştu.
KRİPTO DÜZENLEMESİ
Merkez Bankasının kripto düzenlemesinde faal rol almadığı tenkitlerine Karahan, “Merkez Bankası olarak ödemeler ekosistemine dair katkılarımızı yaptık, çalışmalar mühletince yapmaya da devam edeceğiz.” yanıtını verdi.
Karahan, Para Siyaseti kararlarını enflasyon görünümüne nazaran aldıklarını anlatarak, haziran 2023’ten itibaren güçlü bir sıkılaştırma süreci yaptıklarını, enflasyon ana eğiliminde de bir düşüş kelam konusu olduğunu belirtti. Karahan, “Belirgin ve kalıcı bir düşüş olana kadar da bu sıkı duruşu sürdüreceğiz.” dedi.
– KKM’ye talep azaldı
Fiyat ve finansal istikrarı önceleyen bakış açısıyla yapısal ıslahat fikirleri üretmeye ve bunları paylaşmaya uğraş ettiklerini kaydeden Karahan, son bir yılda uyguladıkları siyasetler sonucunda kur muhafazalı mevduata (KKM) olan talebin azaldığının altını çizdi.
KKM’de kademeli devam eden azalma öngördüklerini bildiren Karahan, KKM kaynaklı zararın Merkez Bankasının faaliyet raporunda da yazdığını ve bu fiyatın üstü kapalı olmadığını belirtti. Karahan, “KKM kaynaklı ziyan 833 milyar lira. Son periyotta kur makul düzeyde gitgide gerçek pahalanma epey KMM’nin yükü olmuyor. Yani kur ödemesi yapılmıyor. Son periyotta açılan yani 2024 yılında ya da ondan evvelki birkaç ayda açılan KMM hesaplarına kur kaynaklı ödeme olmayacağını düşünüyoruz. Ama geçen sene mayısta açılan kimi hesapların vadesi uzun, bir kısmını vadesi mayıs ayında geliyor. Geçen yaz yaşanan kur artışı sebebiyle onların ödemesi şu anda yapılıyor. Bundan kaynaklı yılın 3-4 ayında yapılan birtakım ödemeler var.” değerlendirmesinde bulundu.
Karahan, KKM ödemelerinin önemli manada likidite fazlasına sebep olduğunu bildirdi.
‘DİJİTAL TÜRK LİRASI’
Merkez Bankasının bilançosunda yabancı para, altın varlık ve yükümlülüklerin olduğu bilgisini veren Karahan, bunların “değerlemesi” sonucunda birtakım farkların çıktığını söyledi. Bu farkları “değerleme hesabında” izlediklerini söz eden Karahan, bu hesabın değişim göstergesinin lehte ve aleyhte olabileceğini kaydetti.
Dijital Türk lirası sürecinin 3 fazdan oluştuğunu aktaran Karahan, birinci fazın muvaffakiyetle tamamlandığını; ikinci faz çalışmalarının başladığını anlattı. Bu kapsamda bu yılın sonuna kadar dijital Türk lirasının iktisadi, tüzel ve güvenlik boyutlarını kapsamlı olarak ele aldıklarına vurgu yapan Karahan, üçüncü fazda da dijital Türk lirasının yaygınlaşmasının deneneceğini bildirdi.
Karahan, tüm bu çalışmaların dinamik süreçler içerdiğini ve tam bir tarih vermenin sıkıntı olduğunu söyledi.
Dijital Türk lirasının, Türk lirasının tüm süreçlerde dijitalleştirilme projesi olduğunu belirten Karahan, yeni yatırım aracı olmadığını vurguladı. Karahan, Türk lirasına kalıcı geçiş için fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesinin kıymetli olduğunu söyledi.
‘İLK GAYE ENFLASYONU DÜŞÜRMEK’
Merkez Bankasının rezervlerine ve kurlara ait bir maksatlarının olmadığına dikkati çeken Karahan, “Rezerv idaresi yaparken birinci gaye enflasyonu düşürmek. En kıymetli amaç. Neden? Zira biz bunu kalıcı halde yapabilirsek, rezerv sorunu de ortadan kalkacak. Zira Türk lirasına istek artacak, ithalat makul düzeylere gelecek, cari açık daha makul düzeylere gelecek, tahminen cari fazla bile vereceğiz.” sözlerini kullandı.
“Kar enflasyonu” konusunun son periyotta ortaya çıktığını ve tartışıldığını lisana getiren Karahan, yapılan çalışmaları yakından takip ettiklerini söyledi.
“500 ve 1000 liralık banknotlara muhtaçlık var mı?” sorusu üzerine Karahan, bu kapsamda küpür kompozisyonunu farklı göstergelerle takip ettiklerini bildirdi. Üst banknotlara gereksinim olup olmadığının teknik tahliller sonucu ortaya çıktığını belirten Karahan, bu mevzuda ünitelerin çalıştığını söyledi.
Çeşitli merkez bankalarının rezerv süreçleri yeterince altınlarını farklı merkez bankalarında tutabildiklerini tabir eden Karahan, bu uygulamanın yaygın olduğunu anlattı.
ASGARİ FİYAT BİLDİRİSİ: ‘KARAR VERİCİ DEĞİLİZ’
Anayasa Mahkemesinin, Cumhurbaşkanı’nın Merkez Bankası Başkanı’nı misyondan alma yetkisiyle ilgili kararının anımsatılması üzerine Karahan, “Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne ahenk için çıkarılan kanun kararında kararnameye ait çok sayıda iptal kararı verdi. Bu iptal kararında lider ve lider yardımcılarının hukuksal durumlarında bir değişiklik olmamıştır. Zira, bu konular 3 sayılı Cumhurbaşkanı kararında aslında yer almıştır. Bu karar hayli kapsamlı. Merkez Bankasına mahsus değil. Benim yorum yapmam bu sebeple hakikat olmayacaktır.” karşılığını verdi.
Karahan, “enflasyonda bir numaralı risk minimum ücrettir” tarafında bir açıklamasının olmadığının altını çizerek, “Asgari fiyat konusunda karar verici değiliz, tavsiye kurumu da değiliz. Enflasyonda gayeleri ve kestirimleri belirlerken fiyatlarla ilgili birtakım varsayımlar yapmak zorundayız. Bunu yaparken de daha evvel yapılan tek artış istikametindeki açıklamaları baz aldık.” diye konuştu.
Karahan, enflasyonu süratli ve kalıcı halde düşürdüklerinde alım gücünde artış olacağını vurguladı.
Hükümet tarafından açıklanan tasarruf önlemlerini kıymetli bulduklarını belirten Karahan, “Enflasyonla uğraş eden yalnızca Merkez Bankası değil. Hükümetimizin de çeşitli kanallardan yaptığı açıklamalar var. Bunu iç talebin dengelenmesi açısından epey kıymetli buluyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Merkez Bankasının bütçesini hazırlarken verimlilik ve aktiflik ögelerini göz önünde bulundurduklarını tabir eden Karahan, bütçeyi tasarruf unsurlarını gözeterek hazırladıklarını bildirdi.
Karahan, işsizlik oranlarına bakıldığında ülkenin tarihî ortalamalarının epey altında olduğunu argüman etti. “Ekonomi siyasetleri konusunda tüm kamu kurumlarıyla eş güdüm içinde ve işbirliği halinde olduklarını” tabir eden Karahan, ürettikleri tavsiyeleri ilgili kurumlarla paylaştıklarını söyledi.
HÜKÜMETE ‘ASGARİ FİYAT MEKTUBU’ YAZMIŞTI
Merkez Bankası, nisan ayında 2023 yılı enflasyon amacı tutmadığı için kanun gereği Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e bir mektup göndermişti.
Başkan Fatih Karahan’ın imzasıyla yayımlanan mektupta, “Asgari fiyatın yılda bir sefer güncellenmesi, öngörülen dezenflasyon patikasının tesis edilmesi açısından kritik bir ehemmiyet taşımaktadır.” tabiri yer almıştı.