2 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal Şenlikleri için Sivas’ta bulunan aydın, muharrir ve sanatkarlardan oluşan 51 kişilik kümede Aziz Nesin, Metin Altıok, Hasret Gültekin, Asım Bezirci ve Nesimi Çimen üzere tanınmış isimler de bulunuyordu.
MADIMAK OLAYI
Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında, ortalarında Aziz Nesin’in de bulunduğu pek çok sanatçı ve fikir insanı periyodun Sivas valisi Ahmet Karabilgin’in özel davetlisi olarak kente geldi.
Kültür Merkezi içindeki gerici kümenin taşlı sopalı saldırısı polis tarafından fazla büyümeden, sıkıntı kullanılarak önlendi.
Binlerce bireyden oluşan gerici küme, Kültür Merkezi’nden yine Hükümet Meydanı’na geldi. Hükümet Konağı’nı taşlamaya ve slogan atmaya başlayan küme akabinde Madımak Oteli civarına ulaşarak, slogan atmaya devam etti.
MADIMAK OTELİ’NİN YAKILMASI
Madımak Olayı’nda küme evvel Madımak Oteli önündeki araçları ateşe verdi ve oteli taşladı. Madımak Oteli tutuşturulan perdeler ve alt katta bulunan eşyalarla birlikte yakıldı.
Otele sığınmış olan şahıslardan, ortalarında Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin’in de bulunduğu 35 kişi yanarak yahut dumandan boğularak hayatını yitirdi.
Aralarında Aziz Nesin’in de bulunduğu 51 kişi de olaylardan kendi imkanlarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki vazifeli tarafından darp edilip, merdivenden itfaiye aracı etrafında toplanan gerici kalabalığa gerçek itildi.
UTANÇ GÖRÜNTÜLERİ
Başından yaralanan Aziz Nesin’i linç teşebbüsünden ortaya giren polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesi`ne götürüldü.
Madımak Olayı sonucunda 33 konuk, 2 otel vazifelisi ve 2 gösterici hayatını yitirdi. Akşam saatlerinde valilikçe ilan edilen ”2 günlük sokağa çıkma yasağı” ile birlikte, güvenlik güçleri kentte tam bir hakimiyet sağlayabildi.
İKTİDARDAKİLERİN YANSISI NE OLMUŞTU?
Turgut Özal’ın vefatından sonra Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel’in yerine DYP Genel Başkanı seçilen ve Başbakan olan Tansu Çiller misyonu devralalı şimdi bir hafta olmuştu.
Çiller’in Madımak Oteli’nde yaşananların akabinde söylediği kelamlar tartışma yaratacaktı: “Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir ziyan görmemiştir”
Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise olayın münferit olduğunu ve “Alevi-Sünni çatışmasına dönüşmemiş olmasını” vurguluyordu: “Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş… Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır… Karşılıklı kümeler ortasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından ötürü can kaybı vardır.”
İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu ise Aziz Nesin’i maksat gösterdi: “Aziz Nesin’in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek reaksiyon göstermiştir.”
Aziz Nesin, ilerleyen günlerde Gazioğlu’nun “yalancılıkla” suçladı.
Koalisyon ortağı SHP’nin eski genel başkanı, dönemin başbakan yardımcısı Erdal İnönü, olaylar sırasında Aziz Nesin’le telefonla görüşerek “en kısa vakitte destek güç gönderileceğini, kimsenin kılına dahi ziyan gelmeden kurtarılacağını” söyledi.
İnönü, katliam akabinde SHP’ye ve kendisine yönelik tenkitlere, “Ne yapayım, yetkim yoktu” karşılığını verdi.
DAVA SÜRECİNDE NELER YAŞANDI?
Madımak Olayı’ndan sonra yargılama süreci
Madımak Olayı‘ndan bir gün sonra 35 kişi gözaltına alındı. Daha sonra gözaltına alınanların sayısı 190’a çıktı. Gözaltına alınan 190 şahıstan 124’ü hakkında “laik anayasal tertibi değiştirip din devleti kurmaya kalkışma” suçlamasıyla dava açıldı, geri kalanlar özgür bırakıldı.
Kamuoyunda Sivas Davası olarak bilinen davanın birinci duruşması, Ankara 1 No’lu Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde 21 Ekim 1993 günü yapıldı. 26 Aralık 1994’te karara bağlanan dava sonucunda, 22 sanık hakkında 15’er yıl, 3 sanık hakkında 10’ar yıl, 54 sanık hakkında 3’er yıl, 6 sanık hakkında 2’şer yıl mahpus cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi.
Yargıtay, Devlet Güvenlik Mahkemesi kararını bozdu
Müdahil avukatlar, Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin kararını “taraflı, hukuka ve adalete aykırı” olarak niteleyerek, detaylı bir savunmayla temyize gittiler.
Yargıtay 9. Ceza Dairesi katliamın “Cumhuriyete, laikliğe ve demokrasiye yönelik olduğunu” belirterek Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin kararını temelden bozdu. Ankara 1 No’lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, Yargıtay’ın bozma kararına uyarak yargılamayı tekrar başlattı.
Madımak Olayı’nda 33 bireye idam cezası 28 Kasım 1997’de açıklanan kararda, 33 sanık Türk Ceza Yasası’nın 146/1 unsuruna nazaran idama ve 14 sanık 15 yıla kadar değişen mahpus cezasına mahkûm edildi.
Yargıtay 9. Ceza Dairesi 24 Aralık 1998’de mahpus cezalarını onadı, 33 idam cezasını ise yol noksanlıkları nedeniyle bozdu.
Şubat 1999 tarihinde tarz eksikliklerinin giderilmesi için başlayan yargılama sonucunda 16 Haziran 2000’de 33 sanık Devlet Güvenlik Mahkemesi’nce tekrar idam cezasına çarptırıldı.
2002 yılında idam cezasının yürürlükten kaldırılmasıyla idam cezası mahkumlarının cezaları müebbet ağır mahpus cezasına çevrildi.
ZAMAN AŞIMINDAN DÜŞÜRÜLDÜ
Geçtiğimiz yıl Eylül ayında Madımak Katliamı davasında duruşma savcısı, zamanaşımının uygulanmasını ve davanın düşmesini istedi. Mütalaanın akabinde orta veren mahkeme heyeti, davanın zamanaşımından düşmesine karar verdi.
Avukatların beyanlarını sunmasının akabinde mahkeme heyeti, tüm istemleri reddetti. Temel hakkında mütalaasını açıklayan duruşma savcısı, 30 yıllık zamanaşımı müddetinin dolduğunu, kaçaklık durumunun zamanaşımını durdurmadığını, bu nedenle davanın düşmesini istedi.
Cumhuriyet’ten Sefa Uyar’ın haberine nazaran, duruşmayı izleyen vatandaşlar “Kimin savcısısın?” diyerek reaksiyon gösterdi. Mütalaanın akabinde orta veren mahkeme heyeti, davanın zamanaşımından düşmesine karar verdi. Vatandaşlar, “Katilleri koruyorsunuz” yansısını gösterdi. Mahkeme heyeti reaksiyonlar üzerine salonun boşaltılmasına karar verdi.
Mağdur aileleri, salonu alkışlar ve yuhalamalar eşliğinde boşalttı.
‘KIRMIZI BÜLTEN DE SONUÇ VERMEDİ’
Karara kamuoyundan ve muhalefetten tepkiler yükselirken, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Zonguldak Valiliği’ni ziyaretinin akabinde hususa ait açıklama yaptı. O günkü Türk Ceza Kanunu’nda vakit aşımı mühletinin 30 yıl olduğu için düşme kararı verildiğini lakin AKP’nin insanlığa karşı kabahatlerde vakit aşımını kaldırdığını belirten Tunç, şöyle konuştu:
“Burada şunu tabir edelim; bir defa 1993 yılında meydana gelen bu elim olaylar sonrasında Sivas davası süreci başladı. Sivas davasında gözaltına alınıp tutuklanan sanıklarla ilgili yargılama süreçleri o periyot başladı, devam etti ve mahkumiyetler verildi. Şu anda o sanıklar hükümlü pozisyonunda. Ana davanın mahkumları, cezalarını cezaevlerinde çekmeye devam ediyorlar. Olağan 3 firari sanıkla ilgili yargılama süreci gerçekleştirilememişti. Firari sanıklar yakalanamamıştı. Kırmızı bülten çıkarılarak milletlerarası seviyede de aranmaları sağlandı. Bu da sonuç vermedi.
KATLİAMIN YAŞANDIĞI MADIMAK OTELİ’NE NE OLDU?
Pir Sultan Abdal Kültür Derneği üzere Alevi örgütleri başta olmak üzere, her yıl olaylarla ilgili anma programı düzenleyen kurumlar, otelin ‘Utanç Müzesi’ olmasını talep ediyor. Lakin bu talep bugüne kadar hükümetler tarafından kabul edilmedi.
Katliamı takip eden yıllarda otelin girişinde bir kebap lokantası açıldı. Bu, mağdur yakınlarının yansısına neden oldu.
LOKANTA, YANSILAR AKABİNDE 2009 YILINDA TAŞINDI
Otel ise kamulaştırıldı, yenilendi ve 2011’de Bilim ve Kültür Merkezi olarak kullanıma açıldı.
Merkezdeki anı köşesine, olaylarda ölen 33 aydın, iki otel vazifelisi yanında iki saldırganın da ismi yazıldı. Listede iki göstericinin de isminin yer alması, katliam mağduru ailelerin reaksiyonunu çekti.
Sivas anmalarını düzenleyen kurumlar bilhassa her yıl 2 Temmuz’da “Utanç Müzesi” taleplerini yineliyor.